Szkoda i odszkodowanie, zasady i wyjątki – wnioski z uchwał SN wydanych na wniosek Rzecznika Ubezpieczonych

Seria uchwał Sądu Najwyższego wydanych w odpowiedzi na pytania prawne Rzecznika Ubezpieczonych ukazuje nowy sposób odczytywania reguł prawa odszkodowawczego. Sąd Najwyższy pokazał, w jaki sposób współcześnie interpretować od dawna obowiązujące przepisy i jakie należy obecnie przyjmować standardy odszkodowawcze. O tym, że uchwały te odmieniły sposób myślenia o zakresie należnego odszkodowania, świadczy przede wszystkim fenomen uznawania za normalne następstwo szkody utraty możliwości korzystania z rzeczy.

[hidepost=1]

Wprowadzenie

Ostatnie lata obfitowały w orzeczenia Sądu Najwyższego o bardzo istotnym znaczeniu dla praktyki odszkodowawczej. W wielu przypadkach inicjatorem sformułowania stanowiska przez Sąd Najwyższy był Rzecznik Ubezpieczonych, który na podstawie art. 60 ustawy z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym¹ może przedstawiać Sądowi Najwyższemu wnioski o rozstrzygnięcie problemów, w związku z którymi pojawiły się w orzecznictwie sądowym rozbieżności interpretacyjne.

Uchwały wydane przez Sąd Najwyższy na wniosek Rzecznika Ubezpieczonych, choć formalnie dotyczą zasad odpowiedzialności ubezpieczycieli w obowiązkowym ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, w istocie jednak odnoszą się do kwestii znacznie ogólniejszych i bardziej doniosłych. Sąd Najwyższy określając zakres odpowiedzialności ubezpieczycieli OC pokazuje bowiem zarazem zakres odpowiedzialności wszystkich podmiotów, które ponoszą odpowiedzialność cywilną. Uchwały określane powszechnie jako „ubezpieczeniowe” lub nawet wiązane tylko z branżą ubezpieczeń komunikacyjnych, powinny więc zostać zauważone przez wszystkich tych, którzy interesują się prawem odszkodowawczym.

Warto dostrzec, że powszechnie zawierane ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej stały się mechanizmem prawnym i ekonomicznym stanowiącym swoiste uzupełnienie reguł odpowiedzialności odszkodowawczej. Funkcją ubezpieczeń OC jest zapewnienie skuteczności prywatnoprawnym normom odnoszącym się
do odpowiedzialności cywilnej.

W niniejszym artykule omówione zostaną dwa orzeczenia Sądu Najwyższego, wydane wskutek złożenia wniosków przez Rzecznika Ubezpieczonych, a mianowicie:

• uchwała SN (7) z 17.11.2011 r.² w sprawie zwrotu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego,

• uchwała SN (7) z 13.3.2012 r.³ w sprawie zwrotu poniesionych kosztów zastępstwa prawnego na etapie likwidacji szkody.

Czy jest jakikolwiek wspólny mianownik dla wszystkich orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych na wniosek Rzecznika Ubezpieczonych? W informacji o działalności Sądu Najwyższego w 2012 r.⁴ napisano, że orzeczenia te miały istotne znaczenie dla konsumentów – użytkowników pojazdów mechanicznych. Ich charakter określono jako zdecydowanie prokonsumencki. Samorząd gospodarczy zakładów ubezpieczeń (Polska Izba Ubezpieczeń) i przedstawiciele doktryny prawa z nim związani dowodzili jednak, że uchwały SN stanowią raczej potwierdzenie słuszności dotychczasowych praktyk ubezpieczycieli, które bez wątpienia prokonsumenckie
w znaczącej większości nie były. Polska Izba Ubezpieczeń w komunikacie Nr 5 z 20.1.2012 r. podkreślała, że uchwała SN z 17.11.2011 r. „potwierdza stosowaną dotychczas przez ubezpieczycieli praktykę rynkową”⁵.

[/hidepost]