Dorozumiany wybór prawa w trakcie procesu – glosa

Stwierdzenie dokonania umownego wyboru statutu kontraktowego w sposób dorozumiany powinno być oparte na faktach pozwalających w całokształcie okoliczności sprawy wnioskować w sposób dostatecznie pewny, że strony złożyły zgodne oświadczenia woli co do tego wyboru (art. 3 Konwencji o prawie właściwym
dla zobowiązań umownych – Dz.U. z 2008 r. Nr 10, poz. 57¹).

Wyrok SN z 20.9.2012 r., IV CSK 48/12,
OSNC Nr 4/2013, poz. 53
[hidepost]

Wprowadzenie

Omawiane rozstrzygnięcie SN oparte jest w całości na rozważaniach dotyczących dorozumianego wyboru prawa właściwego dla umowy. Decyzja sądu II instancji
w odniesieniu do kwestii zaistnienia wyboru prawa zaważyła na treści glosowanego wyroku uchylającego zaskarżone orzeczenie. Warto przyjrzeć się uzasadnieniu wyroku, który stanowi dalszy krok w rozwoju orzecznictwa SN w odniesieniu do zagadnienia konkludentnego wyboru prawa². Instytucja wyboru prawa ma już długą tradycję w regulacjach kolizyjnych w zakresie zobowiązań umownych. Ustawodawcy i orzecznictwo państw europejskich, jak i wielu innych krajów europejskiego kręgu kulturowego, od długiego już czasu przyznawali stronom umów możliwość samodzielnego determinowania prawa właściwego dla oceny łączących je stosunków prawnych³. Obecnie autonomia woli stron w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego (krajowego, konwencyjnego i w ramach UE – wspólnotowego) znajduje wyraz nie tylko w odniesieniu do kolizyjnych reżimów kontraktowych, lecz także w unormowaniach majątkowych stosunków rodzinnych, jak również w zakresie prawa spadkowego⁴.

Nie wymaga szczególnego podkreślenia doniosłość wyboru przez strony prawa właściwego dla rozstrzygnięcia sądu. Wszak zagadnienie prawa właściwego jest,
po kwestii jurysdykcji krajowej⁵, kluczową kwestią wymagającą rozpoznania przez sąd przed przystąpieniem do merytorycznego rozstrzygania sporu. Jest bowiem decydujące dla odszukania materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia o żądaniu zgłoszonym przez stronę.

W sprawie rozstrzygniętej omawianym wyrokiem SN konieczne stało się rozważenie, czy i przy zachowaniu jakich przesłanek, w specyficznej sytuacji sporu sądowego między stronami, dopuszczalne jest przyjęcie, że ich zachowania świadczą o dokonaniu przez nie wyboru prawa właściwego dla umowy. Tematyka wyboru prawa na tle okoliczności prezentowanej sprawy zostaje zatem zawężona do wyboru prawa o charakterze następczym (tj. dokonanego po powstaniu stosunku prawnego), dorozumianym i, co bardzo istotne – w okolicznościach, w których między stronami doszło do sporu wymagającego orzeczenia sądu.

[/hidepost]