Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu zawarty w pozwie i jego skutki

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego może zostać zawarty w pozwie. Jednocześnie art. 124 § 1 zd. 1 KPC wprowadza obowiązek wstrzymania biegu postępowania w razie złożenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w pozwie albo przed wytoczeniem powództwa. Jednak z tego, że wniosek o ustanowienie pełnomocnika został zgłoszony w pozwie, nie wynika, iż podlega on rozpoznaniu bez względu na prawidłowość złożonego pisma (pozwu). Tym samym przed rozpoznaniem wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przewodniczący powinien wezwać powoda do uzupełnienia wszystkich braków formalnych pozwu, bowiem czymś innym będzie wówczas wstrzymanie rozpoznania sprawy – poprzez niewyznaczenie pierwszej rozprawy wraz z doręczeniem pozwanemu odpisu pozwu (art. 206 § 1 KPC) – od braku możliwości nadania dalszego biegu takiemu pismu na skutek niezachowania warunków formalnych pozwu.
[hidepost]

Przesłanki i wymogi złożenia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego

Strona może domagać się w postępowaniu ustanowienia dla niej adwokata lub radcy prawnego. Odnosi się to do strony zwolnionej przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części (art. 117 § 1 KPC). W przypadku osoby fizycznej – niezwolnionej przez sąd od kosztów sądowych – obejmuje to także stronę, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 117 § 2 KPC). Osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, której ustawa przyznaje zdolność sądową – niezwolniona od kosztów sądowych – może domagać się takiego pełnomocnika, jeśli wykaże, że nie ma ona dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego (art. 117 § 3 KPC)¹.

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego strona może złożyć wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych lub osobno, przy czym może on być sporządzony na piśmie lub zgłoszony ustnie do protokołu. Jednocześnie ustawa dopuszcza jego złożenie w toczącym się już postępowaniu albo przed wytoczeniem sprawy (art. 117 § 4 KPC). Pomimo takiego sformułowania przepisu nie ulega wątpliwości uprawnienie strony do zawarcia takiego wniosku również w pozwie.

Pozew odpowiadający warunkom formalnym pisma procesowego (art. 126 § 1 i 2 KPC) i opłacony (art. 126² § 1 KPC) może zawierać – poza wymienionymi w art. 187 § 1 pkt 1 i 2 KPC wymaganiami co do dokładnego określenia żądania, oznaczenia wartości przedmiotu sporu, przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie bądź też właściwość sądu – także wnioski strony. Takim wnioskiem będzie zwrócenie się przez powoda do sądu o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego (art. 187 § 2 KPC). Przepis przewiduje co prawda, poza wnioskiem o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności czy o przeprowadzenie rozprawy w nieobecności powoda jeszcze tylko wnioski służące do przygotowania rozprawy (dokonując ich przykładowego wymienienia w art. 187 § 2 pkt 1–4 KPC), jednak w związku z uprawnieniem do złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika w piśmie wniesionym przed wytoczeniem powództwa, jak i w toku postępowania – może taki wniosek być zawarty także w piśmie strony zawierającym powództwo wszczynające proces².

Pozew, jako pismo procesowe, może być przy tym dotknięty brakami formalnymi. Powstaje tym samym zagadnienie wezwania strony powodowej przez przewodniczącego do uzupełnienia braków formalnych pozwu przed rozpoznaniem wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu bądź skierowania go do adwokata lub radcy prawnego już po jego ustanowieniu.

Skutki braków formalnych pisma zawierającego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w odniesieniu do stadium postępowania, w którym jest składany

Złożenie pisma zawierającego wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, bądź zgłoszenie takiego wniosku ustnie do protokołu, powoduje wszczęcie postępowania incydentalnego, które toczy się niezależnie od postępowania co do rozpoznania sprawy. Nie powinno tym samym postępowanie takie prowadzić do wstrzymania rozpoznania sprawy, powodując jego nieuzasadnione przedłużenie (art. 124 § 1 zd. 1 KPC)³. Zaznacza się więc w nauce, że, co do zasady, wniosek taki nie prowadzi do wstrzymania postępowania⁴.

Domaganie się przez stronę ustanowienia pełnomocnika może jednak być podstawą decyzji sądu o wstrzymaniu rozpoznania sprawy do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia tego wniosku. Sąd nie wyznaczy wówczas rozprawy, a w razie wcześniejszego już wyznaczenia terminu posiedzenia – rozprawę odwoła lub posiedzenie odroczy (art. 124 § 1 zd. 2 KPC). W literaturze przyjmuje się, że taka decyzja sądu powinna być podjęta wtedy, gdy okoliczności wynikające z treści wniosku, z dotychczasowego zachowania strony, dla której ma być ustanowiony pełnomocnik, przemawiają za podjęciem tej decyzji bądź sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym i prawnym albo strona jest nieporadna⁵. Ma to nie dopuścić do zarzutu naruszenia prawa strony do obrony jej interesów w procesie, co w niektórych przypadkach mogłoby prowadzić nawet do nieważności postępowania⁶, zwłaszcza jeśli wniosek będzie rozpoznany dopiero po wydaniu wyroku⁷.

[/hidepost]