Edytorial

Szanowni Czytelnicy,

Dwudziesty drugi numer Kwartalnika „Iustitia” stanowi połączenie pięknej tradycji Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” z wyzwaniami współczesności. W związku z jubileuszem 25-lecia Stowarzyszenia, w pierwszej części przypominamy Państwu teksty „justycyjne”, które pochodzą z okresu sprzed powstania Kwartalnika, w kształcie, jaki Państwo otrzymujecie od 5 lat. Publikacje te mają wymiar nie tylko historyczny. Wiele wypowiedzi zachowało aktualność. Zwraca uwagę programowy wręcz artykuł współzałożycielki Stowarzyszenia i pierwszej Przewodniczącej SSN Marii Teresy Romer, na temat potrzeb stowarzyszania się sędziów. Wielce pouczający jest wielokrotnie przywoływany także w artykule „Bez sądów się nie da” dekalog dobrego sędziego autorstwa Sędziego TK prof. Ewy Łętowskiej. Przypomnijmy 1. trzymaj się niezawisłości!; 2. pamiętaj, że za usłużność wobec władzy kiedyś mogą wystawić ci rachunek!; 3. nie słuchaj pomruków ulicy i gazet!; 4. trzymaj się daleko od polityki!; 5. nie daj sobie skakać po głowie!; 6. nie daj się wyciągnąć z sądu w jakieś komisje i ciała!; 7. nie bądź niańką egzekutywy, odpowiadasz za prawo, nie kryj błędów innych władz!; 8. wytrzymaj aż państwo zmądrzeje!; 9. bądź niezawisły od siebie samego, od własnej wiedzy czy słabości!; 10. bądź wielki! Życzmy sobie, by udało się nam realizować powyższe zalecenia.

Skoro o historii, to warto przywołać tekst Pani Sędzi M.T. Romer z 2007 r. o wymownym tytule „Brońmy Trybunału Konstytucyjnego”. Owa retrospekcja pokazuje, że mało jest rzeczy stałych. Świadomi tego pisaliśmy w książce dla młodzieży „apteczka prawna. Lex bez łez”: „prawie nic nie jest dane raz na zawsze! Tak jak masz prawo domagać się, by sąd w sposób należyty rozstrzygnął Twoją sprawę, tak samo powinieneś dbać i wymagać od państwa, by sądy były właśnie takie: niezależne od innych władz, a orzekający w nich sędziowie pozostawali podlegli jedynie Konstytucji i ustawom”. Pierwsze wydanie apteczki pod dumnym patronatem I Prezes Sądu Najwyższego prof. dr hab.  Małgorzaty Gersdorf oddaliśmy do druku w lipcu 2014 r.!

Pani Sędzia M.T. Romer pisała: „Zadaniem stowarzyszenia jest między innymi kształtowanie kultury prawnej społeczeństwa, a wśród tego społeczeństwa czasem także i przedstawicieli władzy wykonawczej bądź ustawodawczej”. Nie chcemy by to wyzwanie, które znalazło odzwierciedlenie w statucie „Iustitii”, było tylko pustym postulatem. Odpowiedzią na to wyzwanie jest prowadzona od kilku lat i dynamicznie rozprzestrzeniająca się na kolejne oddziały „Iustitii” akcja edukacji prawnej młodzieży (zob. tekst Sędzi Urszuli Wicińskiej, Edukacja prawna młodzieży). Stanowiła ona asumpt do kolejnej konferencji Kwartalnika nt. „(Nie) świadomość prawna Polaków”. Na jej potrzeby zostały przeprowadzone badania opinii publicznej dotyczące tejże świadomości, które stanowią podstawę do diagnozy tego stanu (tekst dra T. Barana, Diagnoza wiedzy prawnej Polaków) oraz przyczynek do dyskusji nad potrzebą i sposobami zmiany stanu rzeczy. A jest on mało optymistyczny. Stąd też dyskusja musi mieć charakter szerszy. Obejmować ma nie tylko reprezentantów wszystkich zawodów prawniczych, ale i psychologów, socjologów, dziennikarzy, ekonomistów i wszystkich tych, którym zależy na zmianie. Jedno jest pewne: najwyższy czas przejść od słów do czynów.

Niezwykle ciekawy i ważny jest wywiad z Przewodniczącym Krajowej Rady Sądownictwa SSN Dariuszem Zawistowskim. W zasadzie poruszone są w nim wszystkie kwestie, które zostały przytoczone wyżej. Odnosząc się do działania władzy ustawodawczo-wykonawczej, które uderzały w status sędziów i mogły prowadzić do ograniczenia niezawisłości, Pan Przewodniczący stwierdza, że „z takimi działaniami mamy do czynienia praktycznie stale, władza wykonawcza i ustawodawcza ma wręcz taką naturalną tendencję. Jakoś trudno jest się im pogodzić, że władza sądownicza jest niezależna i próby ingerencji są niestety ciągle podejmowane”. Optymizmem napawają słowa o niezwykle istotnej roli stowarzyszeń sędziowskich jako reprezentantów środowiska sędziowskiego, z którymi Rada chce się liczyć i współpracować.

W Kwartalniku ponadto niezwykle ciekawy tekst o standardach postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów, jakimi posługuje się Komisja Wenecka Rady Europy. Traktuje ona to zagadnienie jako element szerszego problemu związanego z zapewnianiem niezawisłości sędziów i niezależności sądów. Trafnie Autor dr hab. Jacek Barcik przestrzega, odwołując się do nieodległej historii: „Pozostaje czuwać, by projekty podobnych rozwiązań, które mogą ewentualnie pojawić się w przyszłości, były zawczasu wykrywane i szeroko publicznie nagłaśniane”.

Krystian Markiewicz
Redaktor Naczelny