Jawność oświadczeń majątkowych sędziów z perspektywy europejskiej
Artykuł ocenia projekt nowej polskiej regulacji prawnej związanej ze składaniem oświadczeń majątkowych przez sędziów. Ocena jest prowadzona przez pryzmat standardów europejskich, tak Rady Europy, jak i Unii Europejskiej, pomijając polską perspektywę konstytucyjną.
[hidepost]
Wprowadzenie
Dnia 5.9.2016 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz niektórych innych ustaw1. Wśród zmian wprowadzanych nowelizacją, obok zasadniczej kwestii związanej z przewlekłością postępowań, ustawodawca zdecydował się na zmianę art. 87 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych2. Nowy § 6 wspomnianego przepisu przewiduje jawność oświadczeń majątkowych sędziów, także co do imienia i nazwiska, z wyjątkiem danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości sędziego. Od zasady jawności przewidziano jeden wyjątek o charakterze fakultatywnym, polegający na tym, że na wniosek sędziego, który złożył oświadczenie, podmiot uprawniony do jego odebrania (prezes właściwego terytorialnie sądu apelacyjnego) może zdecydować o objęciu informacji zawartych w oświadczeniu ochroną przewidzianą dla informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone”, określoną w przepisach ustawy z 5.8.2010 r. o ochronie informacji niejawnych3, jeżeli ujawnienie tych informacji mogłoby powodować zagrożenie dla sędziego lub osób dla niego najbliższych. Zgodnie z nowym § 6a, jawne informacje zawarte w oświadczeniach majątkowych właściwy prezes sądu apelacyjnego lub Krajowa Rada Sądownictwa ma udostępniać w Biuletynie Informacji Publicznej, nie później niż do 30 czerwca każdego roku. Za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu art. 87 § 9 przewiduje odpowiedzialność karną na podstawie art. 233 § l KK. Stąd też składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli o treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Ustawodawca zakłada, że klauzula ta zastępuje pouczenie organu uprawnionego do odebrania oświadczenia o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Formalne uzasadnienie projektu ustawy
W uzasadnieniu projektu ustawy4, wnioskodawca, którym jest Minister Sprawiedliwości wyjaśnił, że wprowadzenie jako zasady jawności oświadczeń majątkowych sędziów, analogicznie do uregulowań dotyczących prokuratorów, ma na celu „wzmocnienie zaufania do sądów jako instytucji oraz do samych sędziów”. Wprowadzenie odpowiedzialności karnej za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu uzasadniono koniecznością zrównania standardów w stosunku do osób pełniących funkcje publiczne (standardy dotyczące sędziów sądów powszechnych nie powinny być niższe od standardów obowiązujących inne osoby pełniące funkcje publiczne). Powołano się także na skierowane do Polski zalecenia zawarte w raporcie z IV rundy ewaluacyjnej Grupy Państw przeciwko Korupcji Rady Europy (GRECO). Zawarte w nim zalecenia X i XV sugerują wprowadzenie odpowiedzialności karnej za umyślne podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym (przez sędziów i prokuratorów).
[/hidepost]