Postępowanie mediacyjne w sprawach o wykroczenia

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie regulacji postępowania mediacyjnego w sprawach o wykroczenia, gdyż problematyka ta do tej pory była jedynie przedmiotem uwag w komentarzach do KPW, a brak jest publikacji poświęconej w całości wyłącznie temu zagadnieniu. W pierwszej kolejności przedmiotem analizy w niniejszym opracowaniu będą przewidziane w przepisach KPW oraz KPK regulacje procesowe dotyczące mediacji w sprawach o wykroczenia. Tytułem uzupełnienia tych zagadnień należy również rozważyć, jakie znaczenie dla rozpoznania sprawy o wykroczenie może mieć przebieg mediacji i sposób, w jaki się ona zakończyła. Bez odpowiedzi nie można również pozostawić pytania, czy skierowanie sprawy o wykroczenie do rozpoznania w postępowaniu mediacyjnym ma znaczenie dla terminu przedawnienia karalności wykroczenia.

[hidepost]

Wprowadzenie

Postępowanie mediacyjne może mieć zastosowanie w postępowaniu cywilnym, a także w postępowaniu karnym. W tym drugim przypadku do 30.6.2015 r. mediacja mogła być przeprowadzona tylko w sprawach o przestępstwa (art. 23a KPK). W postępowaniu w sprawach o wykroczenia mediacja nie miała natomiast zastosowania. Stan prawny w tym zakresie uległ jednak zmianie w wyniku uchwalenia ustawy z 27.9.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw¹. Wymienionym aktem prawnym zmieniono brzmienie przepisu art. 8 KPW w ten sposób, że zawarto w nim odesłanie do art. 23a KPK dotyczącego postępowania mediacyjnego w sprawach o przestępstwa. Ponadto, tym samym aktem normatywnym do art. 54 KPW dodano § 9 dotyczący postępowania mediacyjnego w sprawach o wykroczenia na etapie czynności wyjaśniających. Stosownie do dyspozycji art. 8 KPW oraz art. 54 § 9 zd. 2 KPW, w postępowaniu o wykroczenia przepis art. 23a KPK stosuje się „odpowiednio”. Stosowanie w ten sposób przepisów KPK w procedurze wykroczeniowej oznacza uwzględnienie przy recepcji tych pierwszych przepisów specyfiki wspomnianego postępowania². W związku z powyższym, „odpowiednie” stosowanie wspomnianego przepisu KPK w procedurze wykroczeniowej może polegać na jego zastosowaniu do danego zakresu odniesienia bez żadnych zmian, np. co do zasad postępowania mediacyjnego (art. 23a § 7 KPK), czy też w zakresie udostępnienia mediatorowi akt sprawy o wykroczenie (art. 23a § 5 KPK). „Odpowiednie” stosowanie analizowanego przepisu w procedurze wykroczeniowej może również polegać na jego zastosowaniu do danego zakresu odniesienia po uprzednim dokonaniu odpowiedniej modyfikacji, co może odnosić się do ugody zawartej w wyniku mediacji podpisanej przez obwinionego oraz pokrzywdzonego (art. 23a § 6 zd. 2 KPK), jak również tego, że okresu trwania postępowania mediacyjnego nie wlicza się do czasu trwania czynności wyjaśniających (art. 23a § 2 KPK).

Postępowanie mediacyjne a etap postępowania w sprawach o wykroczenia

W postępowaniu w sprawach o wykroczenia mediacja może mieć miejsce zarówno na etapie czynności wyjaśniających (art. 54 § 9 KPW), jak i w toku postępowania sądowego. W tym drugim przypadku taka sytuacja może mieć miejsce lege non distinguente zarówno w toku postępowania przed sądem I instancji, a także w ramach postępowania odwoławczego. W tym zakresie nie ma bezpośredniej podstawy procesowej określającej forum, na którym może być podjęte rozstrzygnięcie o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego. W postępowaniu wykroczeniowym nie ma bowiem zastosowania przepis art. 339 § 4 KPK³. Żaden z przepisów KPW nie odsyła do stosowania tej regulacji w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, zaś stosowanie tego przepisu w tym postępowaniu w drodze analogii nie jest dopuszczalne⁴. W tej sytuacji wydaje się, że po wpłynięciu wniosku o ukaranie prezes sądu powinien na podstawie art. 60 § 1 pkt 8 KPW skierować sprawę na posiedzenie w celu wydania orzeczenia o skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego. Nie ma jednak przeszkód, aby wydać takie orzeczenie w późniejszym czasie dopiero na rozprawie, jeżeli sprawę o wykroczenie skierowano do rozpoznania na tym forum.

Organ uprawniony do skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego

Na etapie czynności wyjaśniających organem uprawnionym do skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego jest organ je prowadzący (art. 54 § 9 KPW). Tym samym organem uprawnionym do wydania tego rozstrzygnięcia jest Policja (art. 54 § 1 KPW), prokurator (art. 56 § 1 KPW), a także organy wymienione w art. 17 § 2 i 3 KPW, które w postępowaniu w sprawach o wykroczenia mogą również prowadzić czynności wyjaśniające (art. 56 § 2 KPW). Z kolei na etapie postępowania sądowego organem uprawnionym do skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego może być sąd lub referendarz sądowy (art. 23a § 1 w zw. z art. 8 KPW).
[/hidepost]