Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w praktyce sądowej
Do zasadniczej zmiany regulacji w zakresie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego doszło wskutek przyjęcia ustawy z 10.9.2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (weszła w życie 1.1.2016 r.)1. Nowa regulacja wywołuje szereg kontrowersji. Niniejsza publikacja jest próbą wskazania takich metod wykładni przedmiotowych przepisów, aby zawarte w nich normy były prawidłowo realizowane, a cel nowelizacji został mimo wszystko osiągnięty.
[hidepost]
Wprowadzenie
Głównym celem zmiany stało się przyspieszenie postępowania postarbitrażowego, gdyż czas jego przebiegu jest zaliczany do długości samego postępowania arbitrażowego. Zdaniem ustawodawcy skrócenie czasu postępowania postarbitrażowego powinno spowodować zwiększenie efektywności tych postępowań, zredukowanie czasu oczekiwania na wykonanie wyroku sądu arbitrażowego oraz zmniejszenie kosztów postępowania. Wszystko to miało mieć istotny wpływ na zwiększenie ilości spraw rozpoznawanych w trybie polubownych metod rozwiązania sporu, a w konsekwencji doprowadzić do istoty nowelizacji – odciążenia sądownictwa powszechnego2.
Zarówno w poprzednim modelu, przyjętym ustawą z 28.7.2005 r.3, jak i w omawianej regulacji, ustawodawca nie zdecydował się na kompleksowe, samodzielne uregulowanie postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, mimo słusznej krytyki4 ustawy z 2005 r. Zamiast wprowadzenia do Kodeksu postępowania cywilnego samodzielnej i czytelnej regulacji, ustawodawca dwukrotnie postanowił, nawiązując do odpowiednich przepisów przedwojennych i do tych w wersji z 1964 r. pozostać przy dotychczasowym, kadłubowym i mało klarownym rozwiązaniu.
W ustawie z 2005 r. w całości przyjęto bazowe założenia dotyczące kontroli wyroku sądu polubownego zawarte w ustawie modelowej z 1985 r. (art. 34 KPC) opracowanej przez Komisję Międzynarodowego Prawa Handlowego ONZ (UNCITRAL). Dotyczyło to głównie przesłanek, na które należy się powołać, wnosząc o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego, jaki i dopuszczalnego czasu na złożenie niniejszej skargi. Natomiast do samej skargi przyjęto stosowanie odpowiednio przepisów o pozwie (art. 187 KPC), a procedura rozpatrywania skargi odbywała się według przepisów Księgi Pierwszej Części Pierwszej Kodeksu Postępowania Cywilnego, jeżeli inaczej nie stanowiły przepisy regulujące postępowanie w przedmiocie skargi (art. 1207 KPC), tj. według przepisów o postępowaniu rozpoznawczym przed sądem I instancji. Od wyroku sądu państwowego I instancji rozstrzygającego w przedmiocie skargi o uchylenie, zgodnie z ogólnymi regułami, przysługiwała apelacja, a od prawomocnego wyroku sądu państwowego II instancji ewentualnie skarga kasacyjna. Sądem właściwym do rozpoznania skargi o uchylenie był sąd państwowy, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny.
Nowy model przyjęty w 2015 r. sprowadza się z kolei do odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji, zarówno co do wymagań formalnych, jakie powinna spełniać skarga o uchylenie, jak i do jej rozpoznania. Zaś sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd apelacyjny (działający jako sąd jednej instancji) na obszarze, którego znajduje się sąd, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, a w braku tej podstawy – Sąd Apelacyjny w Warszawie.
Taki sposób ukształtowania tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia spotkał się z krytyką zarzucającą, że przepisy o apelacji zostały ze swej istoty ukształtowane dla potrzeb środka zaskarżenia rozpoznawanego w toku instancji5. Ponadto podnoszono, że o ile, co do zasady, można zgodzić się ze stwierdzeniem, że ze swej istoty postępowanie odwoławcze odpowiada charakterowi skargi o uchylenie, o tyle już odwołanie się do apelacji nie jest trafne, gdyż w modelu apelacji przyjętym w Polsce sąd II instancji, rozstrzygając o zasadności środka odwoławczego zawsze rozpoznaje sprawę, w postępowaniu zaś o uchylenie wyroku sądu polubownego sąd rozpoznaje jedynie skargę6.
[/hidepost]