Czy konieczne jest przedłożenie oryginału tytułu wykonawczego wraz z wnioskiem wierzyciela z art. 788 KPC?

Michalina Mocek

Celem opracowania jest udzielenie odpowiedzi na zawarte w tytule pytanie.

Problematyka dotyczy jednego z aspektów stosowania art. 788 § 1 KPC, stanowiącego, że jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z urzędowo poświadczonym podpisem.
[hidepost]

Wstęp

Przepis art. 788 § 1 KPC normuje problem podstawy egzekucji sądowej w przypadku zmiany wierzyciela lub dłużnika wymienionych w tytule egzekucyjnym, zarówno wtedy, gdy do zmiany tej dochodzi pod tytułem ogólnym (sukcesji uniwersalnej) lub pod tytułem szczególnym (sukcesji syngularnej)¹. Do najczęstszych przypadków zmiany stron stosunku zobowiązaniowego należy zaliczyć: śmierć wierzyciela lub dłużnika, utratę bytu prawnego przez wierzyciela lub dłużnika niebędącego osobą fizyczną i przejęcie jego majątku przez następcę prawnego, przelew wierzytelności, wstąpienie w prawa wierzyciela, przejęcie długu, nabycie spadku na podstawie umowy ze spadkobiercą, zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętego sporem². Niniejsze opracowanie ogranicza się do problematyki zmian podmiotowych po stronie wierzyciela, w sytuacji, gdy dochodzi do przelewu wierzytelności, a sporna jest kwestia tytułu wykonawczego wydanego pierwotnemu wierzycielowi. Rozważania w tej kwestii będą poprzedzone analizą orzecznictwa sądów powszechnych, co związane jest z tym, iż problematyka ta stanowi częsty przedmiot rozważań właśnie tych sądów, rzadziej natomiast trafia na wokandę SN.

Ogólna charakterystyka art. 788 KPC

Poza szczególnym wypadkiem unormowanym w art. 192 pkt 3 KPC, przepis art. 788 § 1 KPC będzie miał zastosowanie, gdy przejście uprawnienia lub obowiązku nastąpiło po powstaniu tytułu egzekucyjnego³. Artykuł 788 § 1 KPC nie może natomiast znaleźć zastosowania, jeżeli następstwo prawne miało miejsce jeszcze przed wszczęciem postępowania rozpoznawczego⁴. Dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności także w przypadku, gdy przed przeniesieniem wierzytelności – na wniosek zbywcy – sąd już nadał na jego rzecz tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności⁵, co więcej, również w sytuacji, gdy na wniosek poprzedniego wierzyciela wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne na podstawie tego tytułu⁶. W orzecznictwie i doktrynie spotykany jest także pogląd odmienny, zgodnie z którym zaistniałe po wszczęciu egzekucji zmiany stron nie powodują potrzeby uwidocznienia ich w klauzuli wykonalności, albowiem egzekucja jest już prowadzona. W takiej sytuacji wystarczające jest wykazanie przed organem egzekucyjnym, że nastąpiło przejście prawa lub obowiązku⁷.

Przejście praw i obowiązków może zostać wykazane w postępowaniu klauzulowym tylko przez przeprowadzenie dowodu z dokumentu urzędowego albo dokumentu prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym⁸. Przedmiotem kognicji sądu w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 788 KPC jest formalne badanie, czy na podstawie znajdujących się w aktach dokumentów można ustalić, że przejście uprawnień lub obowiązków nastąpiło. Sąd nie bada merytorycznie, czy rzeczywiście do takiego przejścia doszło⁹. Postępowanie dowodowe w tym postępowaniu ogranicza się do zbadania, czy wnioskodawca za pomocą wymienionych w art. 788 KPC dokumentów wykazał swoje następstwo prawne w zakresie konkretnej, oznaczonej indywidualnie wierzytelności. Rola klauzuli wykonalności nadanej w trybie omawianego przepisu ogranicza się tylko do stwierdzenia przejścia uprawnienia lub obowiązku¹⁰. Postępowanie to i podejmowane w tym postępowaniu czynności ma na celu stworzenie zasadniczej podstawy egzekucji, czyli tytułu wykonawczego¹¹. Sądy klauzulowe, w postępowaniu w przedmiocie nadania klauzuli stoją przede wszystkim na straży formalnej poprawności tytułów egzekucyjnych¹².

W praktyce orzeczniczej sądów I i II instancji na gruncie omawianego postępowania można zaobserwować szereg wątpliwości w zakresie tego, czy do wniosku wierzyciela powinien zostać dołączony tytuł wykonawczy, którego wniosek dotyczy, czy też jest to zbędne. Pierwsze z nich pojawiają się już na etapie badania przez przewodniczącego warunków formalnych wniosku. Rozważeniu podlega zasadnicza kwestia: czy warunkiem formalnym składanego przez następcę prawnego wierzyciela wniosku jest przedłożenie wraz z nim oryginału tytułu wykonawczego wydanego jego poprzednikowi. Spór rozciąga się także na merytoryczne rozpoznanie wniosku. Zasadniczą kwestią jest, czy przedłożenie oryginału tego tytułu stanowi przesłankę konieczną dla uwzględniania wniosku o nadanie klauzuli, czy też nie jest to przeszkodą dla nadania klauzuli na rzecz wierzyciela. Idąc dalej, w przypadku uwzględnienia wniosku, do którego nie załączono oryginału tytułu wykonawczego, czy należy nowemu wierzycielowi doręczyć tylko opis postanowienia o nadaniu klauzuli, czy także tytuł wykonawczy z klauzulą na jego rzecz.
[/hidepost]