Odpowiedź SSP „Iustitia” na „Białą Księgę w sprawie reform wymiaru sprawiedliwości” – Postępowania dyscyplinarne

Przedstawiamy drugi fragment odpowiedzi naszego Stowarzyszenia na dokument, który został przedstawiony przez Rząd RP Komisji Europejskiej. Została ona przygotowana przy wsparciu zespołu ekspertów w celu ukazania rzetelnego obrazu reform polskiego wymiaru sprawiedliwości, przeprowadzanych od ponad dwóch i pół roku w Polsce. Jak wskazano we wprowadzeniu w latach 2015–2018 dokonywano etapowych zmian w prawie dotyczącym sądownictwa. Zmieniono – nie zmieniając Konstytucji – ustrój sądownictwa i miejsce sądów w podziale władz, lokując je jako podporządkowane władzom politycznym, a nie jako partnera w mechanizmie checks and balance. To oznacza powrót do koncepcji znanych w PRL, a odrzuconych w Konstytucji RP z 1997 r.
[hidepost]
W kolejnych numerach Kwartalnika będziemy publikować dalsze fragmenty odpowiedzi.

Zarząd Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”

Wprowadzenie

Władza polityczna traktuje odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów w sposób instrumentalny, jako środek służący realizacji swojego programu. Najnowszym przykładem takiego podejścia jest ogłoszenie przez Ministra Sprawiedliwości na konferencji prasowej 17.3.2018 r., w związku z jednostkowym orzeczeniem Sądu Najwyższego, że zostaną wprowadzone zmiany w tym zakresie, prowadzące do zaostrzenia odpowiedzialności sędziów.

W reakcji na zapowiedzianą przez Ministra Sprawiedliwości nowelizację przepisów zarząd Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” oświadczył, że zgadza się, iż dla zachowania najwyższych standardów etycznych sędziów, każdy sędzia, który został prawomocnie skazany za przestępstwo umyślne, powinien być usunięty z zawodu. O jego winie powinien orzekać sąd niezależny od polityków. Niepokojące są słowa Ministra, który wskazał, że on lub ministerstwo doprowadzi do ukształtowania odpowiedniego składu takiego sądu. Stawia to pod znakiem zapytania samodzielność podejmowania decyzji przez członków KRS, do których mają należeć decyzje w tym przedmiocie.

Skala postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów i wymierzanych im kar

Dane na temat postępowań dyscyplinarnych i wymierzonych im kar zawarte w Białej Księdze są szczątkowe:

1)   z danych posiadanych przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” za okres od 2013 r. do połowy 2016 r. nie wynika, że postępowania dyscyplinarne wobec sędziów są nieefektywne. W okresie tym odbyło się około 270 prawomocnie zakończonych postępowań dyscyplinarnych, w których postawiono sędziom 289 zarzutów. Większość zarzutów dotyczyła przewlekłości w sporządzaniu uzasadnień lub zwłoki w podejmowaniu czynności przez przeciążonych pracą sędziów. Jedynie w 17 przypadkach postawiono sędziom zarzut popełnienia przestępstwa, w tym:
•    przestępstwa korupcyjne – 1;
•    przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji – 3;
•    przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych (urzędnicze, tj. niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie uprawnień) – 2;
•    przestępstwo sfałszowania dokumentu – 1.

W 5 przypadkach postawiono sędziom zarzut popełnienia drobnego wykroczenia.

W przypadku 188 zarzutów orzeczono wobec sędziów różne kary dyscyplinarne. W 24 przypadkach sprawę rozpatrzono merytorycznie, ale uznano ją za przypadek mniejszej wagi i odstąpiono od wymierzenia kary. W 21 przypadkach stwierdzono popełnienie przewinienia dyscyplinarnego, ale z uwagi na okres przedawnienia umorzono postępowanie w zakresie wymierzenia kary. Jedynie w 8 przypadkach nie zakończono merytorycznie postępowania i umorzono postępowanie. W 48 przypadkach uniewinniono sędziego.

Dane te wskazują przede wszystkim, że przypadki popełnienia przez sędziów przewinień dyscyplinarnych są rzadkie, biorąc pod uwagę, że w Polsce orzeka około 10 tys. sędziów. W badanym okresie doszło jedynie do 17 przypadków postawienia sędziemu zarzutu popełnienia przestępstwa, tj. średnio około 5 przypadków rocznie. Wskazuje to, że popełnianie przez sędziów przewinień dyscyplinarnych to zjawisko marginalne.
[/hidepost]