Zakres przedmiotowy stosowania art. 114 § 1 i 2 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
Artykuł omawia problematykę zakresu czynności wyjaśniających podejmowanych przez rzecznika dyscyplinarnego przeciwko sędziom i asesorom sądowym oraz kwestię odpowiedniego stosowania przepisów KPK oraz Części ogólnej KK. Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksowych nie ma charakteru jednolitego, może polegać na zastosowaniu normy kodeksowej w postępowaniu dyscyplinarnym wprost, zastosowaniu jej z odpowiednimi modyfikacjami, albo odmowie jej zastosowania. Rzecznik dyscyplinarny nie może przesłuchać w postępowaniu wyjaśniającym sędziego lub asesora sądowego, przeciwko któremu toczy się postępowanie, w charakterze świadka, bowiem zakres udziału tych podmiotów w postępowaniu wyjaśniającym został szczegółowo określony w art. 114 § 1 i 2 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych1, co wyłącza zastosowanie przepisów KPK w tym zakresie.
[hidepost]
Wstęp
Artykuł 114 § 1 i 2 PrUSP reguluje problematykę czynności wyjaśniających w postępowaniu dyscyplinarnym przeciwko sędziom sądów powszechnych oraz asesorom sądowym. Zgodnie z art. 114 § 1 PrUSP rzecznik dyscyplinarny podejmuje czynności wyjaśniające na żądanie Ministra Sprawiedliwości, prezesa sądu apelacyjnego lub prezesa sądu okręgowego, kolegium sądu apelacyjnego lub kolegium sądu okręgowego, Krajowej Rady Sądownictwa, a także z własnej inicjatywy, po wstępnym ustaleniu okoliczności koniecznych dla stwierdzenia znamion przewinienia dyscyplinarnego. Czynności wyjaśniające powinny być przeprowadzone w terminie 30 dni od dnia podjęcia pierwszej czynności przez rzecznika dyscyplinarnego. Z kolei art. 114 § 2 PrUSP przewiduje, że rzecznik dyscyplinarny w ramach czynności wyjaśniających może wezwać sędziego do złożenia pisemnego oświadczenia dotyczącego przedmiotu tych czynności, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Rzecznik dyscyplinarny może również odebrać od sędziego oświadczenie ustne. Niezłożenie oświadczenia przez sędziego nie wstrzymuje dalszego biegu postępowania.
Istota postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziom asesorom sądowym
Rozważania na temat zakresu przedmiotowego wskazanych wyżej przepisów ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych muszą być poprzedzone kilkoma uwagami na temat istoty postępowania dyscyplinarnego jako takiego, a także ustaleniem, co oznacza nakaz odpowiedniego stosowania w postępowaniu wyjaśniającym i w postępowaniu dyscyplinarnym przepisów Kodeksu postępowania karnego oraz Części ogólnej Kodeksu karnego, o których mowa w art. 128 PrUSP. Przepis ten bowiem stanowi, że w sprawach nieuregulowanych w rozdziale 3 działu II stosuje się odpowiednio przepisy KPK oraz Części ogólnej KK, z uwzględnieniem odrębności wynikających z charakteru postępowania dyscyplinarnego. Tym samym, tylko umiejscowienie norm określonych w rozdziale 3 Działu II Prawa o ustroju sądów powszechnych w szerszym kontekście pozwala na odkodowanie ich znaczenia w procesie wykładni prawa, a w konsekwencji na ich właściwe zastosowanie.
Odpowiedzialność dyscyplinarna jest rodzajem odpowiedzialności karnej sensu largo, dostosowanej do potrzeb konkretnej korporacji, która ma inne od pozostałych grup standardy zawodowe i etyczne. Z tego powodu prawo dyscyplinarne jest uznawane za szczególną gałąź czy też rodzajową odmianę prawa karnego. Istotą odpowiedzialności dyscyplinarnej jest ochrona wartości istotnych dla określonych zorganizowanych grup społecznych2, od państwowego prawa karnego zaś różni się ona swoim partykularnym, a nie powszechnym charakterem3. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zasadne jest wprowadzania szczególnej regulacji odpowiedzialności dyscyplinarnej, jako że „wyodrębnienie procedur odpowiedzialności dyscyplinarnej i nadanie im pozasądowego charakteru, znajdować może podstawę w specyfice poszczególnych grup zawodowych oraz ochronie ich autonomii i samorządności”4.
Odpowiedzialność dyscyplinarna, tak jak odpowiedzialność karna, ma swoje wspólne korzenie w prawie represyjnym (odpowiedzialności represyjnej). Pod pojęciem prawa represyjnego kryje się ta dziedzina prawa, która polega na stosowaniu środków z założenia dolegliwych dla sprawcy i oparcie odpowiedzialności na zasadzie winy5. Dopiero te dwa elementy łącznie (wina i dolegliwość środków zastosowanych wobec sprawcy) przesądzają o represyjnym charakterze tej gałęzi prawa. O zbieżności postępowania dyscyplinarnego z postępowaniem karnym świadczą również inne elementy, jak status oraz zakres uprawnień i obowiązków uczestników postępowania dyscyplinarnego, a także fakt, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania dyscyplinarnego stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego, albo oprócz norm karnoprocesowych także przepisy Części ogólnej Kodeksu karnego.
[/hidepost]