Dopuszczalność przywrócenia terminu do uiszczenia opłaty sądowej
Niniejszy artykuł dotyczy dopuszczalności przywrócenia terminu do uiszczenia opłaty sądowej od czynności procesowej w sprawach cywilnych. Autor odnosi się do dotychczasowego stanowiska doktryny i judykatury, wskazując na dwa istniejące przeciwstawne poglądy przedstawione w orzecznictwie SN oraz rozbieżności wśród przedstawicieli nauki prawa.
Wprowadzenie
Przywrócenie terminu zaliczyć należy do kategorii środków prawnych1. Instytucję tę trzeba usytuować wśród środków restytucyjnych, które posiadają odmienne uzasadnienie i cele, jednak składają się na restitutio in integrum (przywrócenie do stanu pierwotnego)2. Ratio legis tej instytucji to zagwarantowanie możliwości dokonania czynności procesowej w przypadku uchybienia terminowi jej dokonania bez winy3. Uznanie dopuszczalności przywrócenia terminu jest przejawem uzasadnionego zmniejszenia formalizmu procesowego4. Regulacja przywrócenia terminu jest wyjątkiem, a jednocześnie przeciwwagą wobec rygorystycznego przepisu art. 167 KPC. W wielu przypadkach jej zastosowanie jest warunkiem sine qua non urzeczywistnienia prawa do zaskarżenia orzeczenia, a w konsekwencji gwarancją procesową prawa do sądu i fundamentem sprawiedliwej procedury5. Przesłanki przywrócenia terminu zostały określone w art. 168–172 KPC6.
[hidepost=1]
W doktrynie dokonuje się podziału przesłanek przywrócenia terminu na: warunki formalne, warunki dopuszczalności i warunki zasadności7. Wśród warunków formalnych wymienia się: spełnienie warunków pisma procesowego, podanie okoliczności uzasadniających wniosek, wskazanie chwili ustania przyczyny, która uniemożliwiła dokonanie czynności w terminie, dokonanie czynności uchybionej. Do warunków dopuszczalności zalicza się: przywracalność uchybionego terminu, istnienie ujemnych skutków procesowych dla wnioskodawcy związanych z uchybieniem, złożenie wniosku w przepisanym terminie. W katalogu warunków zasadności umieszcza się brak winy w uchybieniu terminowi oraz legitymację do złożenia wniosku.
Stanowisko doktryny i judykatury w kwestii dopuszczalności przywrócenia terminu do uiszczenia opłaty sądowej
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 9.7.2008 r.8 zauważył występowanie w swoim orzecznictwie dwóch różnych stanowisk: „Pierwsze przyjmuje, że stronie służy wniosek o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków środka odwoławczego, w szczególności do uiszczenia opłaty sądowej. Uzasadnieniem tego stanowiska jest uznanie, że skoro obowiązek uiszczenia opłaty od środka odwoławczego został uregulowany w odrębnych przepisach, należy uznać go za czynność procesową odrębną od czynności wniesienia środka odwoławczego. Tym samym stronie, która wniosła w terminie środek odwoławczy, natomiast uchybiła terminowi do uiszczenia opłaty, służy, zgodnie z art. 168 § 1 KPC, wniosek o przywrócenie terminu do dokonania tej czynności procesowej, której uchybiła. Tą czynnością procesową jest uiszczenie opłaty, nie zaś wniesienie środka zaskarżenia9. Przeważa jednak pogląd przeciwny, wyrażony przez SN m.in. w orzeczeniach z: 6.11.1950 r.10, 12.7.1957 r.11, 2.9.1981 r.12, 7.6.2002 r.13, 27.1.2005 r.14, 22.2.2006 r.15, 4.1.2008 r.16, 11.1.2008 r.17.
Zgodnie z koncepcją prezentowaną w tych orzeczeniach, nie jest możliwe procedowanie nad odrzuconym środkiem zaskarżenia, bowiem odrzucenie niweczy wszystkie skutki związane z wcześniejszym jego wniesieniem”.
Sąd Najwyższy podzielił drugą koncepcję i zwrócił uwagę na okoliczność, że czynnością procesową jest wniesienie środka zaskarżenia, który powinien zostać właściwie opłacony, a także musi czynić zadość wymaganiom formalnym. Podkreślono ponadto, że środki odwoławcze mają charakter złożony, a ustawa stawia im wiele sformalizowanych wymagań, których niespełnienie albo nieuzupełnienie w wyznaczonym terminie powoduje, że czynność nie wywołuje związanych z nią skutków prawnych i wniesiony środek podlega odrzuceniu. Skoro opłacenie środka odwoławczego nie stanowi odrębnej czynności procesowej, to trafna jest konkluzja, że nie może zostać skutecznie wniesiony wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty od niego. Sąd Najwyższy powołał się ponadto na postanowienie z 27.1.2005 r.18 wskazując, że w jego uzasadnieniu zasadnie dostrzeżono, iż możliwość przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej, który został uchybiony, dotyczy czynności procesowych, nie zaś jej elementów składowych, które jedynie tworzą jej formę, co doprowadziło do wniosku, że skoro sąd odrzucił środek odwoławczy wobec niespełnienia któregokolwiek z wymagań lub nieuzupełnienia braków, wniosek o przywrócenie terminu dopuszczalny jest w stosunku do tego środka, a nie w odniesieniu do tego braku.
[/hidepost]