Kanadyjskie prawo wcale nie pachnie żywicą

Struktura sądów

Sąd Najwyższy Kanady (The Supreme Court of Canada) jest najwyższą instancją odwoławczą. Składa się z dziewięciu sędziów, z których 3 obligatoryjnie pochodzi z prowincji Quebec [jest to związane z obowiązującym tu prawem opartym na Kodeksie Napoleona, podczas gdy w innych prowincjach (terytoriach) obowiązuje prawo common – oparte w przeważającej mierze na prawie angielskim, nie amerykańskim]. Do Sądu Najwyższego należy rozpatrywanie odwołań od orzeczeń sądów apelacyjnych po uprzednim zezwoleniu tego Sądu, odwołania z mocy prawa (niektóre wyroki w sprawach karnych, niektóre opinie wydane przez sądy apelacyjne) oraz opinie doradcze skierowane do Sądu przez Gubernatora Generalnego Kanady. Od orzeczeń SN nie ma odwołań, żadnych rewizji nadzwyczajnych, odwołań do Strasburga czy innych międzynarodowych trybunałów, podobnie jak w Polsce³. Przy czym należy zauważyć, że w Polsce wobec ustawowej gwarancji dwuinstancyjnego postępowania sądowego, zadaniem ustawowym Sądu Najwyższego w zakresie wymiaru sprawiedliwości jest zapewnienie w ramach nadzoru, zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów w wyniku rozpatrywania kasacji oraz innych środków odwoławczych, podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne oraz rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach (art. 1 SNU).

Sądy Federalne są powoływane przez kanadyjski Parlament do spraw zastrzeżonych dla jurysdykcji federalnej. Najczęściej rozpatrywane sprawy to prawo morskie i lotnicze, imigracyjne i intelektualne.

Sądy prowincjonalne (mające różne nazwy w różnych prowincjach) dzielą się na trzy poziomy:

• Sąd Apelacyjny – rozpatruje wszystkie sprawy apelacyjne od wyroków Sądu Wyższego;
• Sąd Wyższy (ma różne nazwy w różnych prowincjach, ale w większości nazywa się Superior Court), to sąd Prowincji, ale powoływany przez Parlament kanadyjski. Posiada kompetencje orzecznicze, jako sąd I instancji, a także, jako sąd odwoławczy ma prawo rozpatrywać w II instancji zaskarżone wyroki sądów niższej instancji. W Prowincji Quebec orzeka w sprawach cywilnych i handlowych, w których suma będąca przedmiotem sporu wynosi co najmniej 70 000 dolarów kanadyjskich (od jesieni 2015 r. 85 000 dolarów), a także w sprawach administracyjnych i rodzinnych, bankructw, w sprawach karnych, w których oskarżony ma prawo do procesu sądowego z jury (ławą przysięgłych) oraz we wszystkich innych sprawach, które nie zostały wyraźnie przypisane do właściwości innego sądu lub organu administracyjnego. Ponadto, Sąd Wyższy sprawuje, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nadzór nad wszystkimi sądami i organami administracyjnymi w Quebeku, z wyłączeniem Sądu Apelacyjnego;
• Sądy prowincjonalne – większość tych sądów (znów mających różne nazwy w różnych prowincjach – w Quebeku Cour du Quebec) zajmuje się sprawami karnymi mniejszej wagi, sprawami cywilnymi (w Quebeku) do 70 000 dolarów wartości przedmiotu sporu, a od ­jesieni 2015 r. do 85 000 dolarów i w oddzielnym wydziale sprawy o mniejszej wartości przedmiotu sporu, to jest do 7000 dolarów, od jesieni 2015 r. – 15 000 dolarów (small claims courts) oraz sprawami nieletnich.