Kanadyjskie prawo wcale nie pachnie żywicą

dr Aleksander Tobolewski

Według kanadyjskiego Kodeksu postępowania cywilnego, w Quebeku na wyczerpanie spraw proceduralnych jest 180 dni od wniesienia pozwu, a w razie ich niezakończenia, należy uzyskać zgodę sędziego na przedłużenie terminu. Termin w sprawach rodzinnych (obowiązkowa mediacja w sprawach dotyczących podziału majątku, opieki nad dziećmi i innych incydentalnych związanych z rozwodem lub separacją) wynosi 365 dni. Niezakończenie w terminie przepisanym wszystkich spraw proceduralnych i niezłożenie deklaracji przez obie strony, że są gotowe do procesu on merits (merytorycznego), obwarowane jest odrzuceniem pozwu z siłą powagi rzeczy osądzonej. Tak więc zdarza się, że w sprawie przed dojściem do rozprawy merytorycznej zostaje wydanych kilka wyroków incydentalnych przez różnych sędziów. Osobiście uważam to za bardzo słuszne, bo oszczędza czas i nie zmusza sędziów do angażowania się w zagadnienia, które mają istotne znaczenie dla stron, ale nie są istotne do merytorycznego rozpoznawania samego sporu. Ponadto, już w Kodeksie postępowania cywilnego jest powiedziane, że sprawy proceduralne mają na celu lepsze przygotowanie procesu, a nie są stanowione same dla siebie.

Artykuł 2 kanadyjskiego KPC: „Zasady postępowania w Kodeksie są przeznaczone do skutecznego interpretowania prawa materialnego oraz w celu zapewnienia, że jest ono wykonywane; wobec braku postanowienia stanowiącego inaczej, nieprzestrzeganie zasad, które nie są związane z porządkiem publicznym może jedynie wpłynąć na postępowanie, jeśli nieprzestrzeganie nie zostanie usunięte, gdy było to możliwe, lub by je usunąć. Przepisy niniejszego kodeksu należy interpretować jeden przez drugi, i, o ile to możliwe, w taki sposób, aby ułatwić, a nie opóźnić lub zakończyć przedwcześnie normalnego postępowania w sprawie”⁸ (tłum. A.T.).

Propozycje zmian w polskim sądownictwie

Gdybym mógł doradzać w Polsce w zakresie wprowadzania zmian w polskim sądownictwie, to w pierwszej kolejności sugerowałbym wprowadzenie do procedury etapu postępowania proceduralnego oraz scedowanie na pełnomocników stron procesu kwestii doręczeń (pism, wezwań świadków), a nie obciążanie tymi czynnościami sędziów. W Quebeku każdy adwokat wpisany na listę musi być wyposażony w środki techniczne umożliwiające przekazywanie drukowanych materiałów, zeskanowanych obrazów i tekstu), którymi strony i inni zainteresowani mogą, z siłą ważnego doręczenia, informować o podjętych krokach prawnych, złożonych pismach i procedurach oraz o terminie odbywania rozpraw proceduralnych i merytorycznych. Sąd przestałby się martwić, czy Pani z sekretariatu wysłała zawiadomienie ze zwrotką (a w moim odczuciu karykaturalne doręczanie poprzez zostawianie pism w kioskach, o czym pisano w prasie, by znikło) i obniżyło koszty sądowe, obciążające przecież wszystkich polskich podatników. Z rozmów z polskimi sędziami wiem, że sędziów obciąża zbyt duża ilość czynności o charakterze stricte biurowym (ewidencje, rejestry), a więc niedecyzyjnych, co w Kanadzie jest robione wyłącznie przez personel administracyjny. Jak się ma bowiem obowiązek prowadzenia statystyk do wymierzania sprawiedliwości?

SUMMARY

The article presents selected aspects of the structure and functioning of the justice system in Canada, in conjunction with the Polish system. First, the author discusses the Canadian legal system and the structure of the courts. Then pointed to the principle of appointment to the office of a judge, guarantees for the proper exercise of his/her functions and working conditions of a judge in Canada.

* Autor jest adwokatem w Montrealu, www.gagnetob.com.

¹ Dostępna na: http://canada.justice.gc.ca/eng/rp-pr/csj-sjc/constitution/lawreg-loireg/p1t11.html.

² Dostępna na: http://laws-lois.justice.gc.ca/eng/const/FullText.html.

³ W Polsce liczbę stanowisk sędziowskich w Sądzie Najwyższym Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ustalił na 90, w tym 5 stanowisk Prezesów, łącznie ze stanowiskiem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, zob. rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 18.3.2005 r. w sprawie ustalenia liczby stanowisk sędziowskich w Sadzie Najwyższym oraz liczby Prezesów, Dz.U. Nr 53, poz. 470; zob. ustawa z 23.11.2002 r. o Sądzie Najwyższym, t. jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 499 ze zm.; dalej jako: SNU. Pominę jurysdykcję dotyczącą trybunałów administracyjnych, jako że artykuł ten nie jest monografią systemu wymiaru sprawiedliwości w Kanadzie. Zainteresowanych Trybunałami administracyjnymi w Kanadzie odsyłam do opracowania Z. Kmieciaka, Trybunały administracyjne w Kanadzie, PiP Nr 11/2012, s. 59.

⁴ T. jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.; dalej jako: PrUSP.

⁵ M. Kryszkiewicz, Znów spór o sędziowskie pieniądze, „Dziennik Gazeta Prawna” z 12.8.2014 r.

⁶ Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 2680, dostępny na: www.sejm.gov.pl.

⁷ Zob. E. Siedlecka, Rząd proponuje: Kary obniżenia wynagrodzenia sędziów nawet na dwa lata. Sędziowie: Tego nie było nawet w PRL, „Gazeta Wyborcza” z 6.8.2014 r.

⁸ Zob. http://www2.publicationsduquebec.gouv.qc.ca/dynamicSearch/telecharge.php?type=2&file=/C_25/C25_A.HTM.

Strona 5 z 5«1 2 3 45