Mierniki czasu trwania postępowań sądowych w Polsce
W poprzednim numerze Kwartalnika zaprezentowano1 opracowane przez Europejską Komisję ds. Efektywności Sądownictwa przy Radzie Europy (CEPEJ2) dane dotyczące szybkości postępowań sądowych w krajach należących do Rady Europy3. Z danych tych wynika, że w porównaniu z większością innych państw ujętych w zestawieniu, postępowania sądowe w Polsce toczą się szybko, mianowicie średni czas trwania spraw cywilnych (w tym gospodarczych) przed sądami I instancji wynosi w postępowaniach nieprocesowych 44 dni i procesowych 166 dni, czyli znacznie mniej od średniej europejskiej, która wynosi odpowiednio 114 i 282 dni. Sprawy cywilne przed sądami II instancji toczą się w Polsce jeszcze szybciej, bo średnio tylko 33 dni (postępowania nieprocesowe) i 39 dni (postępowania procesowe)4. Przedmiotem niniejszego artykułu będą przede wszystkim dane, które stanowiły podstawę wyników uzyskanych w odniesieniu do Polski, czyli dane statystyczne gromadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości z sądów powszechnych oraz wskaźniki uzyskiwane na ich podstawie, jak też metodologia zbierania danych dotyczących szybkości postępowań sądowych. Dodatkowo, kilka uwag zostanie poświęconych danym pochodzącym z innych źródeł, w szczególności liczbie orzeczeń ETPCz, raportom „Doing Business” opracowywanym przez Bank Światowy i badaniom opinii publicznej.
[/hidepost]
Długość postępowań sądowych – statystyki, raporty, badania
Ministerstwo Sprawiedliwości prezentuje na swojej stronie internetowej(gdy wybierzemy zakładkę „Działalność”/ i dalej „Statystyki”, a następnie „Statystyki 2011”5), opracowania takie jak: „Podstawowe wskaźniki statystyczne przedstawiające osiągnięcia w załatwialności spraw w sądach powszechnych w 2011 roku w porównaniu z danymi za lata 2007–2010” czy „Ewidencja spraw w sądach powszechnych według działów prawa i instancyjności w 2010 i 2011 roku”6. Z opracowań tych wynika, że do sądów powszechnych wpłynęło w 2011 r. 13,5 mln spraw (o 5% więcej niż w 2010 r.), a załatwiono 13,3 mln spraw (o 4,6% więcej niż w roku poprzednim). Wpływ spraw, tj. liczba zarejestrowanych spraw, rośnie nieprzerwanie. Jak już wskazano, w 2011 r. wyniósł on 13,5 mln spraw. W 2010 r. wpływ wyniósł 12,9 mln spraw, w 2009 r. – 11,8 mln, w 2008 r. – 11,2 mln i w 2007 r. – 10,6 mln. Średni czas trwania postępowania w sprawach cywilnych, karnych i gospodarczych (z wyłączeniem spraw wieczystoksięgowych i rejestrowych) wyniósł 2,1 miesiąca, czyli nieznacznie pogorszył się, gdyż wskaźnik ten za rok 2010 wyniósł 1,8, za lata wcześniejsze: 2009 – 1,6, 2008 – 2,0, 2007 – 1,9 miesiąca. Odsetek spraw rozpatrywanych przez sądy I instancji, w których czas trwania postępowania przekracza 12 miesięcy od dnia pierwszej rejestracji w sądzie I instancji do uprawomocnienia się orzeczenia w I instancji, od 2007 r. poprawia się. W 2007 r. spraw pierwszoinstancyjnych ponad dwunastomiesięcznych było 5,1%, w roku 2009 – 4,5%, a w 2011 r. – 4,2%. Zaprezentowane dane skłaniają do wniosku, że sądy powszechne w Polsce działają sprawnie i szybko. Pomimo systematycznie rosnącego wpływu, średni czas trwania sprawy nie jest znaczny, bo wynosi około dwóch miesięcy. Dodatkowo spada odsetek spraw starych.
W drugim z przywołanych wyżej opracowań („Ewidencja spraw w sądach powszechnych według działów prawa i instancyjności w 2010 i 2011 roku”) dostarczono dalszych danych mających obrazować wpływ, jego opanowanie, pozostałość i tempo rozpoznawania spraw przez sądy. Warto przytoczyć z tego opracowania wskaźniki pozostałości, tj. tzw. czasu postępowania za rok 2011 dla poszczególnych szczeblów sądownictwa i kategorii spraw. W sądach apelacyjnych czas trwania postępowań apelacyjnych w sprawach karnych (repertorium AKa) wynosił 1,3 miesiąca. Apelacje w sprawach cywilnych (repertorium ACa) były przez sądy apelacyjne rozpatrywane średnio w 3,4 miesiąca. W sądach okręgowych sprawy karne w I instancji (K) były rozpatrywane średnio w 6,8 miesiąca, apelacje (Ka) w 1,9 miesiąca, sprawy cywilne procesowe (C i RC) w 10,7 miesiąca, w II instancji apelacje (Ca) w 2,3 miesiąca. W sądach rejonowych sprawy karne w I instancji (K) były rozpatrywane średnio w 4,2 miesiąca, sprawy cywilne procesowe (C) w 6,9 miesiąca, nieprocesowe (Ns) w 3,4 miesiąca. Potwierdza to wniosek, że według statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości, co do zasady, postępowania sądowe nie trwają długo.
[/hidepost]