Naczelna Rada Sądownicza w Hiszpanii a projekty zmian Krajowej Rady Sądownictwa w Polsce
Wnioski – ocena projektowanych uregulowań
Sądy polskie również nie mają innych mechanizmów obronnych − na straży ich niezależności stoi analogiczny do hiszpańskiego konstytucyjny organ: Krajowa Rada Sądownicza. Sędziowie nie orzekają dla siebie, ale dla społeczeństwa w ramach umowy społecznej, jaką jest prawo. Każdy idący do sądu w gruncie rzeczy chce sprawiedliwego wyroku wydanego przez niezawisły sąd. Sędziowie nie są politykami i nie powinni być z polityką w żaden sposób powiązani czy zależni od aktualnej sytuacji politycznej, są po prostu gwarantami wolności każdego obywatela. Chyba każdy sędzia, niezależnie od poglądów i państwa, w którym orzeka, może podpisać się pod zdaniem: Dlatego wszyscy służymy prawu, żebyśmy mogli [wszyscy] być wolnymi [obywatelami] (Legibus idcirco omnes servimus, ut liberi esse possimus)28. Jednak aby było to możliwe, sądy muszą być niezależne, a sędziowie niezawiśli, zaś Krajowa Rada Sądownicza musi być wolna od politycznych wpływów. Regulacje w proponowanym obecnie kształcie – jak wskazują doświadczenia Hiszpanii – mogą jedynie doprowadzić do upolitycznienia Rady, a w efekcie wpłynąć na cały system sądownictwa. Tylko tego i aż tego dowodzą mające miejsce w ostatnich latach zmiany i regulacje odnoszące się do Naczelnej Rady Sądowniczej w Hiszpanii. Jeśli chcemy demokratyzacji Krajowej Rady Sądowniczej, to po prostu zagwarantujmy stałą, sztywną procentowo reprezentację sędziów sądów rejonowych, okręgowych i apelacyjnych w Radzie. Możemy dyskutować o sposobie zgłaszania kandydatów (bezpośrednio czy przez stowarzyszenia sędziowskie), ich wyborze przez sędziów (w wyborach bezpośrednich czy pośrednich, wprowadzeniu merytorycznej lub formalnej komisji konkursowej w ramach Sądu Najwyższego), o kryteriach wyboru (kryteria merytoryczne, doświadczenie, predyspozycje osobiste), ale bogatsi właśnie o doświadczenia hiszpańskie, nie zmieniajmy tego, co jest dobre – zgłaszania, oceny i wyboru sędziowskich członków Krajowej Rady Sądowniczej przez samych sędziów.
Tabela nr 1: Porównanie uregulowań odnoszących się do Krajowych Rad Sądowniczych w Hiszpanii (obowiązujących) i w Polsce (projektowanych)
| Hiszpania – aktualnie zgodnie z Ley Orgánica 4/2013, de 28 de junio, de reforma del Consejo General del Poder Judicial, por la que se modifica la Ley Orgánica 6/1985, de 1 de julio, del Poder Judicial – BOE-A-2013-7061 | Polska – projekt ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (nr wykazu w procesie legislacyjnym UD73) | |
| Zgłaszanie kandydatów | Każdy sędzia może zgłosić kandydaturę Prezesowi Sądu Najwyższego, składając swoje CV, dokumentując osiągnięcia oraz przedstawiając swoje założenia co do rozwoju Rady i sądownictwa oraz legitymując się poparciem 25 członków samorządu sędziowskiego albo stowarzyszenia sędziowskiego. Powyższe wymogi traktowane są jako wymagania formalne. Parlament nie ma kompetencji do zgłaszania sędziów. |
Prezydium Sejmu albo grupa 50 posłów zgłasza kandydaturę Marszałkowi Sejmu (brak jakichkolwiek wymogów co do kandydatur). Rekomendacja stowarzyszenia zrzeszającego sędziów (brak jakichkolwiek wymogów co do stowarzyszenia) ma charakter niewiążący, może a nie musi być dołączona (nie jest to wymóg formalny), a Marszałek Sejmu jedynie się z nią zapoznaje. |
| Kontrola wymogów formalnych zgłoszenia kandydata | Komisja Wyborcza (składająca się z najstarszego Prezesa Izby Sądu Najwyższego, najstarszego i najmłodszego sędziego Sądu Najwyższego i Sekretarza Sądu Najwyższego) dokonuje formalnej oceny kandydatów i publikuje listę kandydatów spełniających te wymagania. | Marszałek Sejmu. |
| Procedura odwoławcza | Środki zaskarżenia do organów sądowych. | Brak procedury odwoławczej. |
| Proklamacja kandydata | Komisja Wyborcza proklamuje kandydatów parlamentowi. Proklamowanie jest wiążące. | Marszałek Sejmu przedstawia Sejmowi kandydatów. |
| Wybór członka Rady | Zarówno Senat, jak i Kongres Deputowanych spośród wskazanych kandydatów wybierają po 6, z zachowaniem następującej łącznej proporcji: 3 z nich to sędziowie Sądu Najwyższego, 3 to sędziowie starsi (Magistrados) z co najmniej 25-letnim stażem, a pozostałych 6 to sędziowie starsi (Magistrados) oraz sędziowie (Jueces) bez wymagań co do stażu. | Tylko Sejm (Senat już nie wybiera) - bez zagwarantowania sztywnego udziału sędziów poszczególnych kategorii; - bez większości 3/5. |
| Kryteria oceny kandydata | Kryterium merytoryczne (wykształcenie, umiejętności, publikacje, ocena pracy zawodowej) oraz zdolności do sprawowania członka Rady w znaczeniu predyspozycji osobistych, zaangażowania na rzecz sądownictwa oraz posiadania planu działań i rozwoju sądownictwa. | Brak jakichkolwiek kryteriów. |
The General Council of the Judiciary in Spain vs draft amendments for the National Council
of the Judiciary in Poland
The article constitutes an argument in the polemic on the reform of the Polish National Council of the Judiciary in the context of the comparison of laws. It discusses the current functioning of the system of electing members of the General Council of the Judiciary in Spain (Consejo General de Poder Judicial – CGPJ) with respect to 12 „judicial” members of the Council, taking into account the fact that for years the election of those council members has aroused many controversies and has triggered a number of amendments to the primary and secondary legislation. From its establishment in 1978, there have been 3 consecutive models of electing and appointing CGPJ members and setting their powers adopted in 1980, 1985 and recently in 2013, and those models were additionally modified in 1994, 2001 and 2007. In conclusion, the Authoress assumes that judicial independence is undoubtedly endangered and may be infringed in a system whereby a parliament elects members of the supreme judicial authority without any participation of the judiciary.
Key words: National Council of the Judiciary, Consejo General de Poder Judicial, judicial autonomy, judicial independence, system of justice, appointment of judges, Spain