Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów w Czechach

Kwestia odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w Czechach została regulowana w dwóch aktach prawnych. Pierwszy z nich to Ustawa Nr 6/2002 o sądach i sędziach. Zawarto w niej definicję pojęcia przewinienia dyscyplinarnego i katalog kar dyscyplinarnych za delikty dyscyplinarne. Ustawa określa również sposób postępowania w sytuacji, gdy sędzia jest niezdolny do sprawowania urzędu. Drugi akt to Ustawa Nr 7/2002 w sprawie postępowania dotyczącego sędziów, prokuratorów i komorników sądowych. Reguluje ona warunki i przebieg postępowania dyscyplinarnego. Nowelą z 2008 r. (Ustawa Nr 314/2008) na nowo uregulowano przebieg postępowania dyscyplinarnego, w szczególności w miejsce dotychczasowego postępowania dwuinstancyjnego wprowadzono postępowanie jednoinstancyjne¹.

Ustawa Nr 6/2002 o sądach i sędziach

1. Delikt dyscyplinarny

Ustawa Nr 6/2002 stanowi, że sędzia, prezes sądu, wiceprezes sądu, Prezes Sądu Najwyższego lub Prezes Najwyższego Sądu Administracyjnego ponoszą odpowiedzialność za delikty dyscyplinarne. Delikt dyscyplinarny zdefiniowano, jako zawinione naruszenie obowiązków sędziego, a także zawinione zachowanie lub działanie, którym sędzia narusza godność urzędu sędziowskiego lub nie daje rękojmi niezależnego, bezstronnego, profesjonalnego i uczciwego orzekania. Dyscyplinarny delikt Prezesa sądu, wiceprezesa sądu, Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Najwyższego Sądu Administracyjnego zdefiniowano z kolei, jako zawinione naruszenie obowiązków związanych z pełnioną funkcją. Ustawowe przesłanki uznania czynu za delikt dyscyplinarny określono w bardzo ogólny sposób. Uznanie czynu za przewinienie dyscyplinarne zależy od oceny sądu dyscyplinarnego, który bada zachowanie sędziego w kontekście odpowiedzialności za przewinienie dyscyplinarne. Decyzje w postępowaniu dyscyplinarnym w sprawie indywidualnego zachowania sędziów, które są postrzegane, jako przewinienie dyscyplinarne, cechuje prawotwórczy charakter – częściej spotykany w anglosaskim systemie common-law, w odróżnieniu od decyzji sądów systemu kontynentalnego, który jest rządzony przez ściśle określone ramy prawne.

2. Kary dyscyplinarne

Kary dyscyplinarne mogą być nakładane za przewinienie dyscyplinarne. Ich katalog, w zależności od wagi naruszenia, obejmuje: naganę, obniżenie wynagrodzenia o 30% przez okres maksymalnie jednego roku. W przypadku powtórnego przewinienia w czasie wykonywania kary dyscyplinarnej kara ta może być wydłużona na okres do 2 lat. Najsurowszą z katalogu kar dyscyplinarnych jest usunięcie ze stanowiska sędziego. W przypadku Prezesa sądu, Wiceprezesa sądu, Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Najwyższego Sądu Administracyjnego do katalogu kar dodano ponadto pozbawienie możliwości wzrostu dodatku służbowego na okres do jednego roku, a w przypadku ponownego popełnienia przewinienia przed końcem poprzedniej kary na okres maksymalnie 2 lat oraz usunięcie z funkcji Prezesa sądu, Wiceprezesa sądu, Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Najwyższego Sądu Administracyjnego.

Co istotne, możliwe jest odstąpienie od stosowania środków dyscyplinarnych, jeśli samo wszczęcie i prowadzenie postępowania dyscyplinarnego okaże się wystarczające. W przypadku popełnienia kilku deliktów dyscyplinarnych rozpoznawanych łącznie stosuje się kary dyscyplinarne na podstawie przepisów odnoszących się do wykroczenia dyscyplinarnego najsurowiej zagrożonego. Kary dyscyplinarne stosowane są od pierwszego dnia miesiąca następującego po dacie wydania decyzji o zastosowaniu kary dyscyplinarnej. Odpowiedzialność sędziego, prezesa sądu, wiceprezesa sądu, Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Najwyższego Sądu Administracyjnego za przewinienie dyscyplinarne ustaje, jeśli w ciągu 3 lat od jego popełnienia nie złożono wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.