Prawo do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym w świetle dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z 20.10.2010 r. (Lublana, Słowenia, 24–26.11.2011 r.)

Problematyka prawa do tłumaczenia była przedmiotem Warsztatów Projektu EU TRAFUT zorganizowanych na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Lublanie w Słowenii1 przez stowarzyszenie EULITA (European Legal Interpreters and Translators Association) oraz antwerpski Lessius ­University College.

Wydział Prawa Uniwersytetu w Lublanie
fot. D. Drajewicz

W spotkaniu udział wzięli tłumacze i prawnicy z Austrii, Holandii, Niemiec, Norwegii, Polski, Republiki Czeskiej, Słowenii, Wielkiej Brytanii i Włoch oraz przedstawiciele Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Rady Unii Europejskiej2.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z 20.10.2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym3, której były poświęcone warsztaty, ustanawia zasady dotyczące prawa do tłumaczenia w postępowaniu karnym oraz w postępowaniu służącym wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania. Akt prawny rozróżnia prawo do tłumaczenia ustnego oraz pisemnego. W tym pierwszym przypadku prawo to obejmuje również odpowiednią pomoc osobom z upośledzeniem słuchu lub mowy, w drugim dotyczy tłumaczeń wszelkich orzeczeń o pozbawieniu danej osoby wolności, każdego zarzutu lub aktu oskarżenia oraz każdego wyroku. Dyrektywa 2010/64 nakłada na państwa członkowskie obowiązek ponoszenia kosztów tłumaczenia ustnego i pisemnego niezależnie od wyniku postępowania oraz podjęcia starań w celu stworzenia rejestru lub rejestrów niezależnych tłumaczy pisemnych i tłumaczy ustnych, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje.

Zapewnienie prawa do rzetelnego tłumaczenia może być wyjątkowo trudne wobec ciągłej migracji do Unii oraz wewnątrz Unii.

Tytułem przykładu, w Londynie, który jest najbardziej zróżnicowanym etnicznie i językowo miastem Europy, funkcjonuje aż 340 języków4, w Republice Czeskiej na 3378 tłumaczy sądowych działa tylko jeden tłumacz języka litewskiego i dwóch języka islandzkiego5. Nie lepiej sytuacja przedstawia się w Polsce. Zarejestrowanych jest 9970 tłumaczy przysięgłych, z czego z języka niemieckiego aż 3800, z angielskiego 2466, zaś z fińskiego i greckiego tylko po sześciu, a łotewskiego tylko czterech6.

Warto również odnieść się do kwestii finansowych. Rozpiętość w wynagrodzeniu jest bardzo istotna. Tłumacze w Republice Czeskiej za godzinę swej pracy otrzymują od 4 do 14 euro7, zaś w Holandii zarabiają 45 euro, w Niemczech 55 euro, a w Anglii aż 60 funtów8.

Spotkanie stało się udanym forum wymiany doświadczeń i poglądów przedstawicieli różnych środowisk, w tym prawników i tłumaczy, których współpraca w wielokulturowej i wielojęzykowej Europie jest niezbędna dla zapewnienia gwarancji ochrony wolności i praw obywatela w postępowaniu karnym.

Wydział Prawa Uniwersytetu w Lublanie, który gościł uczestników, jest najstarszą w Słowenii uczelnią kształcąca prawników. Powstał w 1919 r. (obok niego w kraju funkcjonuje dużo młodszy Wydział Prawa na Uniwersytecie w Mariborze, utworzony w 1975 r.).

1 O systemie sądownictwa w Słowenii zob. D. Drajewicz, System sądownictwa w Słowenii (w zarysie), Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 1/2012, s. 52.

2 Obecność autrora była wynikiem zaproszenia Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”.

3 Dz.Urz. L Nr 280 z 26.10.2010 r., s. 1; dalej jako: dyrektywa 2010/64.

4 Wystąpienie A. Clement, The Police Perspective, niepubl.

5 Wystąpienie O. Muki, The Right to Interpretation and Translation in Criminal Proceedings in the Czech Republic, niepubl.

6 Wystąpienie B. Cieślika, Register of Sworn Translators in Poland, niepubl.

7 Wystąpienie O. Muki, op. cit.

8 Jak wynika z dyskusji podjętej podczas wystąpienia E.-J. van der Vlis’a, Aspects of transposition – Managing a Register of Legal Interpreting and Translation and Calculating the Cost for Language Services for the Judiciary and the Police – Implementing a Model: the Dutch Experience.