Raport ze spotkania Światowej Unii Sędziów i Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w Foz do Iguacu (Brazylia)

Jesienne zebranie Światowej Unii Sędziów odbyło się w miejscowości Foz do Iguacu położonej na granicy trzech państw – Argentyny, Pragwaju i Brazylii. Program obejmował zarówno posiedzenia Światowej Unii Sędziów, jak i Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, a także jeden z dni poświęcony był w całości konferencji, której tematem była ochrona środowiska.

Sprawozdanie rozpocznę od przedstawienia zagadnień poruszanych podczas spotkania grupy europejskiej. Zdominowana ona została przez sprawę turecką. Nasi koledzy w Turcji walczyli od dłuższego już czasu o poparcie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w ich walce o niezawisłość sędziowską. Ingerencja władzy wykonawczej w kompozycję i funkcjonowanie tamtejszej Krajowej Rady Sądownictwa spowodowała wypaczenie istoty działania tego podmiotu oraz jego roli w strzeżeniu niezawisłości sędziów. Członkowie Krajowej Rady Sadownictwa zostali arbitralnie usunięci ze swoich stanowisk przez władzę wykonawczą i zastąpieni osobami wskazanymi przez tę władzę. Tworzenie prawa w Turcji nie zapewnia przestrzegania zasady trójpodziału władz i odbywa się bez konsultacji ze środowiskami prawniczymi. Takie arbitralne narzucanie rozwiązań powoduje znaczne trudności w późniejszym stosowaniu prawa. W obronie niezawisłości sądownictwa w Turcji stanęło zarówno Europejskie Stowarzyszenie Sędziów, jak i organizacje prawnicze powołane do umacniania zasad demokracji – takie jak MEDEL. Rezolucje przyjęte przez te podmioty¹ wyrażały dezaprobatę dla poczynań władzy wykonawczej i przypominały podstawową zasadę demokratycznego państwa, jaką jest trójpodział władz. Zaznaczenia wymaga fakt, że determinacja stowarzyszenia tureckiego, wraz ze wsparciem udzielonym przez organizacje międzynarodowe, przyniosła pozytywny efekt w postaci wyboru na przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa osoby niezależnej. W przyjętej na spotkaniu rezolucji, którą zaaprobowało także szersze gremium, czyli Światowa Unia Sędziów, po raz kolejny wyrażono zaniepokojenie o los sędziów i prokuratorów w Turcji oraz udzielono wsparcia w walce o niezawisłość i niezależność w działaniu oraz respektowania zasady trójpodziału władzy. Ponadto, sędziowie europejscy zgodzili się na propozycję przedstawicieli Tureckiego Stowarzyszenia Sędziów YARSAV i wystosowali list do członków Krajowej Rady Sądownictwa, w którym gratulowali wyboru i zachęcali do ścisłej współpracy z Europejskim Stowarzyszeniem Sędziów na gruncie przestrzegania podstawowych standardów niezawisłości i niezależności sędziowskiej oraz trójpodziału i separacji władz, takich jak unikanie ryzyka przenoszenia sędziów przez nieuprawnione do tego podmioty czy nieokreślone zasady postępowań dyscyplinarnych.

Swoje problemy w sądownictwie przedstawiła także Grecja. Uchwalono tam ustawę redukującą wynagrodzenia sędziów o 60%, co było przedmiotem reakcji Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów i wydania rezolucji na posiedzeniu w St. Gallen w Szwajcarii wiosną 2013 r. W wyniku tego działania oraz uchwały podjętej przez Trybunał Konstytucyjny, który zakwestionował zgodność z konstytucją takiego obniżenia wynagrodzenia sędziów, rząd Grecji zobowiązany został do podjęcia inicjatywy ustawodawczej mającej na celu zmianę tego uregulowania. Choć wyrok Trybunału Konstytucyjnego, a także decyzja Parlamentu, jednoznacznie obligowały rząd, to postanowienia tego orzeczenia zostały zignorowane i rząd nie podjął żadnej akcji w celu zmiany prawa. Przedstawiciele Stowarzyszenia Sędziów Greckich zwrócili się zatem do Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, aby uchwaliło rezolucję nakłaniającą Ministra Sprawiedliwości do uczynienia stosownych kroków w celu powrotu do wynagrodzenia sędziów na poziomie z 2012 r. Pomysł wydania rezolucji przez EAJ wzbudził kontrowersję wobec faktu, że zadaniem rezolucji jest przypominanie o konieczności przestrzegania pewnych ogólnych zasad demokratycznego państwa prawa, a nie ingerowanie w konkretne rozwiązania legislacyjne. Wobec powyższego, zadecydowano o wystosowaniu listu do Ministra Sprawiedliwości Grecji zawierającym ­adnotację, że w braku dalszej reakcji na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, EAJ podejmie w tej kwestii rezolucję.

Portugalskie Stowarzyszenie Sędziów zgłosiło kryzysową sytuację, jaka ma obecnie miejsce w Timorze Wschodnim. Jest to państwo będące do 1975 r. kolonią portugalską i z tego tytułu posiadające tam również jurysdykcję Portugalii oraz sędziów portugalskich tam orzekających. Po uzyskaniu niepodległości sędziowie nadal sprawowali swoje funkcje i służyli pomocą merytoryczną. Jednak w ostatnich dniach rząd Timoru Wschodniego postanowił usunąć sędziów portugalskich i wyznaczył im 48 godzin na spakowanie swoich rzeczy, a następnie wydalił z kraju. Sędziowie ze stowarzyszenia przedstawili tę dramatyczną sytuację, prosząc o jakąkolwiek reakcję EAJ. Prawdopodobnie u podstaw takiego zachowania rządu Timoru Wschodniego stoi fakt wydawania przez sędziów portugalskich niekorzystnych wyroków dla przedstawicieli rządu. Z uwagi na usytuowanie geograficzne Timoru Wschodniego powstała kontrowersja, która z organizacji – Światowa Unia Sędziów czy Europejskie Stowarzyszenie Sędziów powinno zająć się sprawą. Ostatecznie postanowiono przedstawić problem gronu przedstawicieli wszystkich krajów skupionych w Światowej Unii Sędziów (Central ­Council) i podjąć rezolucję przez Światową Unię Sędziów. W rezolucji tej czytamy, że decyzje rządu i parlamentu Timoru Wschodniego stanowią zagrożenie dla podstawowych zasad niezawisłości i niezależności sądownictwa. Są także poważnym atakiem na praworządność w tym kraju i naruszają zasadę współpracy międzynarodowej. Światowa Unia Sędziów podejmuje tę rezolucję sprzeciwiając się pogwałceniu zasady trójpodziału władz oraz niezależności władzy sądowniczej i żąda zaprzestania ingerencji rządu w sądownictwo.