Spotkanie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w St. Gallen 23–25.5.2013 r.

Sytuacja w krajach europejskich dotycząca problemów sądownictwa jest tak różna, jak kraje, które wchodzą w skład EAJ9. Wspólne problemy i cele ujawniają się w odniesienu do fundamentalnej kwestii trójpodziału władz i poszukiwania przez wszystkie kraje członkowskie sposobu na zrównoważenie władzy sądowniczej z pozostałymi władzami. Władze polityczne próbują wszelkimi sposobami zakłócić ową równowagę poprzez spychanie władzy sądowniczej do roli pomniejszej grupy obleczonej w postać urzędnika państwowego. Jak ważne i konieczne jest ciągłe powtarzanie kluczowej roli władzy sądowniczej dla prawidłowego funkcjonowania państwa, pokazują kolejne spotkania sędziów europejskich.

Obrady w St. Gallen rozpoczęły się od kontrowersji, do jakiego stopnia EAJ powinna współpracować z takimi organizacjami jak: Council of Bars and Law Societies of Europe, European Union of Rechtpfleger, European Council of Police Trade Unions, European Legal Interpreters and Translators Association, które swoje siedziby mają w Brukseli i nastawione są na lobbowanie wśród polityków. EAJ, posiadająca grupę roboczą pod nazwą „ways to Brussels”, prezentowała silną potrzebę nawiązania kontaktów z przedstawicielami powyższych profesji celem wypełnienia luki, jaką jest nieobecność przedstawicieli stowarzyszenia sędziowskiego – jako instytucji w strukturach Brukseli. Dowodzono, że jest to szansa na współpracę i wytyczanie sobie wspólnych celów, których osiągnięcie będzie łatwiejsze przy wsparciu tak dobrze zorganizowanych podmiotów, jak owe stowarzyszenia i związki. Pojawiały się jednak także głosy krytyczne, które wskazywały, że sędziowie, jako grupa, różnią się znacznie od innych profesji celami, do których dążą (niezawisłość sędziowska, umacnianie pozycji trzeciej władzy) jak i sposoby dojścia do tych celów wykluczających niektóre, oczywiście skuteczniejsze metody. Następnie przedstawiono sytuację w poszczególnych krajach członkowskich, które wcześniej zgłosiły chęć zaprezentowania swoich problemów i ewentualnego zwrócenia się o interwencję w ich sprawie.

Grecja. Przyjęty ostatnio projekt obniżenia wynagrodzeń sędziów w Grecji sięgnął już pułapu 60% w stosunku do roku 2012 r. Dzięki interwencji EAJ w postaci przyjęcia 2 rezolucji w tej sprawie, greccy sędziowie mają narzędzie, którym mogą walczyć o swoją pozycję.

Gruzja. Kraj boryka się z wyjątkowo szkodliwym pomysłem rządzących, zgodnie z którym powołana została rządowa komisja do oceny prawidłowości wydawanych orzeczeń sądowych, w tym również tych, które zostały prawomocnie zakończone. Godzi to bezpośrednio w niezawisłość sędziowską i jest niedopuszczalne z punktu widzenia międzynarodowych standardów państwa prawa. Powszechny sprzeciw sędziów co do takiego rozwiązania spowodował burzliwą dyskusję o skład tej komisji rządowej i granice jakiejkolwiek weryfikacji orzeczeń sądowych. Obecnie każdemu obywatelowi Gruzji przysługuje prawo wniesienia skargi przeciwko sędziemu, który, jego zdaniem, w sposób nieprawidłowy – zarówno co do procedury, jak i meritum, prowadził sprawę. Wspomniana komisja prowadzić ma zatem postępowanie wobec tak pomówionego sędziego, zgodnie z obowiązującą procedurą karną.

Hiszpania. EAJ uchwaliła rezolucję w sprawie pozycji sędziów pełniących jednocześnie funkcje w Krajowej Radzie Sądownictwa. Problem związany z zakresem pełnionych obowiązków sędziego w czasie zasiadania w Krajowej Radzie Sądownictwa, dał asumpt do szerszego potraktowania tego tematu, co skutkowało uchwaleniem rekomendacji EAJ odnoszącej się w ogólnej mierze do pozycji tego organu w państwie. W związku z tym przyjęto jedną rezolucję w sprawie Hiszpanii o następującej treści: „Brzmienie projektu reformy Krajowej Rady Sądownictwa zaproponowany przez rząd Hiszpanii w styczniu 2013 r. jest sprzeczny z normalnymi standardami niezawisłości sędziowskiej, w części, w której proponuje zmianę sposobu wybierania członków Krajowej Rady Sądownictwa i ograniczenie w czasie dotychczasowych zasad, zgodnie z którymi sędziowie zasiadający w CJPJ pracują w pełnym wymiarze godzinowym i zaproponowanie w miejsce tego zasiadanie w CJPJ w ograniczonym wymiarze godzin. Propozycja ta stanowić może zagrożenie niezależności sadownictwa w Hiszpanii, w szczególności w aspekcie zachowania relacji w stosunku do władzy wykonawczej i ustawodawczej”. Zaproponowano podjęcie rezolucji w przedmiocie pozycji KRS do szerszego zastosowania. Ta druga rezolucja podlegać jeszcze będzie dalszym pracom. Odnosić ma się ona do niezależności KRS w stosunku do władzy wykonawczej i ustawodawczej i wyposażenia jej w niezbędne narzędzia dla powoływania, awansów i dyscyplinowania sędziów oraz zapewnienia niezawisłości sędziowskiej. KRS powinna mieć co najmniej większość sędziów w swoich szeregach i sędziowie ci powinni zostać wybrani spośród sędziów w demokratycznych wyborach w sposób, który zapewnia reprezentację wszystkich poziomów sądownictwa i wyklucza jakikolwiek polityczny wpływ władz. Kolejny przyjęty podczas obrad dokument, który zostanie przekazany wszystkim władzom lokalnym, stanowi swoisty apel Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w kwestii jakości, sprawności i niezawisłości orzeczniczej w Europie. Przedstawia w swojej treści omówienie znaczenia powyższych terminów i kończy się apelem do Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Rady Europy, aby skupiły się na kwestiach jakości, efektywności i niezawisłości przy układaniu swoich programów na najbliższe 5 lat.