Sprawozdanie z konferencji „Alternatywne rozwiązywanie sporów. Regulacja prawna mediacji”, Lublin, 26–27.4.2010 r.

Drugi dzień Konferencji rozpoczęło wystąpienie sędzi Eleonory Porębiak-Tymeckiej poświęcone rozwojowi alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów i sporów w Polsce. Podkreśliła, że wzrost znaczenia mediacji dostrzegła władza wykonawcza, bowiem przy Ministrze Sprawiedliwości powołano Pełnomocnika ds. mediacji. Funkcję tę pełni sędzia Agnieszka Rękas, która również uczestniczyła w konferencji.

Na temat roli zawodów prawniczych w mediacji wypowiadali się mec. ­Cezary Jezierski z Okręgowej Izby Radców Prawnych z Olsztyna oraz Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Lublinie adw. Piotr Sendecki. Mec. Jezierski krytycznie odniósł się do ujawnionego na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości roboczego projektu ustawy o mediatorach i zasadach prowadzenia mediacji w sprawach skierowanych przez organy procesowe1, w której znalazła się propozycja pozbawienia adwokatów i radców prawnych możliwości sprawowania funkcji mediatora. Podkreślił również konieczność rozpropagowania mediacji, co wymaga zastosowania odpowiednich form marketingu. Mec. Jezierski zgłosił postulat, aby ośrodki mediacyjne tworzyć przy poszczególnych siedzibach władz adwokatów i radców prawnych, powołując się przy tym na przykład takiego ośrodka funkcjonującego już przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Olsztynie.

Dziekan Piotr Sendecki podkreślił, że pełnienie przez adwokata funkcji mediatora nie doprowadzi do naruszenia obowiązku bezstronności ciążącego na osobie przeprowadzającej mediację. Jego zdaniem nie ulega wątpliwości, że adwokat – pełnomocnik albo obrońca strony – nie może jednocześnie być mediatorem w tej samej sprawie. Kwestia konfliktu interesów uregulowana jest przez kodeks etyki zawodowej adwokatów. W swoim wystąpieniu mec. ­Sendecki zaznaczył, że w środowisku adwokackim mediacja odgrywa od dawna bardzo dużą rolę w sprawach cywilnych. Podobnie od czasu wprowadzenia nowych regulacji procesowych stale wzrasta jej rola w sprawach karnych. Zwrócił jednak uwagę na sytuacje, jakie niestety czasem zdarzają się w sprawach cywilnych czy rodzinnych (zwłaszcza rozwodowych), kiedy to sędzia zbyt nachalnie nakłania do ugodowej formuły rozwiązania sporu. Takie sytuacje mogą być odbierane przez strony jako opowiedzenie się przez sąd po jednej stronie procesu.

O perspektywach rozwoju zawodu mediatora w Polsce wypowiadał się Robert Kaszczyszyn, Wiceprezes Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskie Centrum Mediacji, czynny mediator. Mówca wskazał zasady, według jakich powinna być prowadzona mediacja (dobrowolność i akceptowalność, poufność, bezstronność, neutralność, profesjonalizm) oraz omówił warunki skutecznej mediacji (kierowanie do mediacji spraw nadających się do takiego postępowania, kompetencje mediatora, zaangażowanie samych stron). Zwrócił uwagę na ogromne znaczenie właściwego przeszkolenia przyszłych mediatorów. Ponadto, jego zdaniem, mediator to zawód, który nie może być traktowany dorywczo, lecz wymaga pełnoetatowego zaangażowania.

W trakcie konferencji swoje stanowisko przedstawili również referendarze sądowi z Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych. Dr ­Grzegorz Tylec i dr Piotr Telusiewicz – referendarze z Sądu Rejonowego w Lublinie, a zarazem pracownicy naukowi Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dzielili się rozważaniami na temat tego, czy referendarze mogą i powinni prowadzić mediacje.

W końcowej części konferencji referat przedstawił Krzysztof Kuchciak, prokurator w stanie spoczynku, a obecnie wykładowca prawa mediacji na kilku polskich uczelniach (m.in. KUL, AGH w Krakowie). W swoim wystąpieniu zwrócił on uwagę na niedocenianą przez ustawodawcę rolę wykształcenia mediatorów, zwłaszcza przy mediacji w sprawach cywilnych i gospodarczych. Z kolei dr Katarzyna Antolak z Wydziału Prawa Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, a jednocześnie mediator, podkreśliła ciągle niską świadomość społeczną istnienia mediacji. Zauważyła ponadto, że w przypadku mediacji w sprawach cywilnych istnieje bariera finansowa, ponieważ ten etap postępowania nie jest zwolniony od kosztów sądowych.

Wszystkie wystąpienia budziły duże zainteresowanie, o czym najlepiej świadczy fakt, że uczestnicy konferencji – reprezentujący w większości prawnicze profesje – nie tylko zadawali pytania na bieżąco, ale wywiązywała się pomiędzy nimi niekiedy dynamiczna dyskusja, zamiast planowo przewidzianej dyskusji panelowej na koniec dnia.

Podsumowaniem konferencji stały są wnioski końcowe, które można następująco sformułować:konieczność zwiększenia „świadomości mediacyjnej” zarówno społeczeństwa, jak i sędziów oraz pracowników organów ścigania przez szkolenia i programy pilotażowe, wsparcie finansowe państwa mediacji sądowej, jak i pozasądowej, poszerzenie katalogu spraw, które można kierować do mediacji, wprowadzenie wysokich wymogów i kwalifikacji dla osób prowadzących mediację, zakaz wyłączania jakiejkolwiek grupy zawodowej z kręgu podmiotów uprawnionych do prowadzenia mediacji.

^* Autorka jest sędzią Sądu Rejonowego w Lublinie, członkiem zarządu Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”.

¹ Roboczy projekt ustawy o mediatorach i mediacji w sprawach skierowanych przez organy procesowe zaprezentowany na konferencji z okazji Dnia Mediacji zorganizowanej w Ministerstwie Sprawiedliwości w dniu 15.10.2009 r.