Sprawozdanie z konferencji „Aktualne projekty ustaw dotyczących zmian prawa spadkowego i procedury cywilnej” (Toruń, 4–5.12.2014 r.)

W dniach 4–5.12.2014 r. w Toruniu odbyła się konferencja na temat „­Aktualne projekty ustaw dotyczących zmian prawa spadkowego i procedury cywilnej”, zorganizowana przez toruński oddział SSP „Iustitia”. W dwudniowych obradach uczestniczyło ponad dziewięćdziesięciu sędziów, notariuszy, komorników, adwokatów, radców prawnych oraz przedstawicieli środowiska naukowego.

Konferencja składała się z czterech paneli poświęconych projektom ustaw, dotyczących zmian w prawie procesowym cywilnym i prawie spadkowym, które znajdują się na etapie prac parlamentarnych lub zostały uchwalone w ostatnim czasie.

W ramach pierwszego panelu został poddany dyskusji rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹, dotyczący zliberalizowania przepisów o formie czynności prawnych i nowego ujęcia dokumentu w prawie cywilnym i postępowaniu cywilnym, zwiększenia dostępu do sądu przez poszerzenie katalogu spraw rozpoznawanych w postępowaniach elektronicznych oraz stworzenia możliwości wnoszenia pism procesowych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego i dokonywania doręczeń elektronicznych, także w tradycyjnych postępowaniach cywilnych. Wprowadzenie do dyskusji wygłosił prof. dr hab. Dariusz Szostek z Uniwersytetu Opolskiego. Profesor przedstawił wyzwania wynikające z konieczności wdrożenia przepisów prawa europejskiego, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z 23.7.2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchyleniu dyrektywy 1999/93/WE (rozporządzenia eIDAS)². Rozporządzenie to ma być stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich z dniem 1.7.2016 r. Wprowadza ono m.in. formę dokumentową czynności prawnej, funkcjonującą już w obrocie gospodarczym od wielu lat (maile, sprzedaż poprzez sklepy internetowe, portale aukcyjne, itp.) i reguluje na nowo formę elektroniczną. Profesor Szostek przedstawił regulacje tego rozporządzenia, zwłaszcza w zakresie wnoszenia pism procesowych w drodze elektronicznej, funkcjonowania elektronicznego biura podawczego oraz elektronicznych doręczeń pism sądowych. Omówił również kierunki prac prowadzonych w ramach Unii Europejskiej nad informatyzacją życia społecznego, w tym wymiaru sprawiedliwości, a także nad wprowadzeniem jednolitej regulacji umowy sprzedaży w unijnym porządku prawnym. W dalszej kolejności uwagi środowisk zawodowych pełnomocników przedstawili radca prawny dr Agnieszka Laskowska-Hulisz z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Toruniu oraz adwokat dr Tadeusz Felski, jako przedstawiciel Kujawsko-Pomorskiej Izby Adwokackiej w Toruniu. Stanowisko sędziów i naszego Stowarzyszenia przybliżył SSR Łukasz Piebiak, a przebieg prac nad projektem ustawy będącym przedmiotem analiz opisał SSR dr Marcin Uliasz, jako przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości. W dyskusji poruszone zostały problemy m.in. nowej regulacji dowodu z dokumentu, przeciwdziałania nadużywaniu instytucji wyłączenia sędziego, elektronicznej komunikacji między sądem a stronami i ich pełnomocnikami oraz wydawania wyroków na posiedzeniach niejawnych. Prof. dr hab. Kazimierz Lubiński z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu zgłosił istotne zastrzeżenia konstytucyjnoprawne w przedmiocie dopuszczalności wydawania wyroków na posiedzeniu niejawnym (art. 323¹ KPC) ze względu na proklamowane w art. 45 Konstytucji RP prawo do sądu, obejmujące swoim zakresem m.in. prawo stron do jawnego rozpoznania sprawy. Profesor odniósł się także polemicznie do zgłoszonej w toku dyskusji propozycji przyznania asystentom sędziego uprawnień decyzyjnych w zakresie zwrotu pozwu. Dyskusję moderowała SSR Hanna Kaflak-Januszko.

Drugi panel poświęcono ustawie z 29.8.2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych³, która została uchwalona w trakcie kilkumiesięcznych przygotowań do konferencji. Wprowadzenie do dyskusji w trybie telekonferencji przedstawił prof. dr hab. Jacek Gołaczyński z Uniwersytetu Wrocławskiego, który skupił swoją uwagę na przebiegu wdrażania elektronicznego protokołu, sposobach formułowania tzw. protokołu skróconego, udostępnianiu protokołów stronom oraz ustnym uzasadnieniu wyroku. Podobnie jak w pierwszym panelu, uwagi środowisk radców prawnych i adwokatów przedstawili radca prawny dr A. Laskowska-Hulisz oraz adwokat dr T. Felski. Doświadczeniami ze stosowania e-protokołu podzielił się Wiceprezes Sądu Okręgowego w Szczecinie Krzysztof Górski, a SSR H. Kaflak-Januszko przybliżyła stanowisko SSP „­Iustitia” wobec zmian przyjętych we wskazanej ustawie. W interesującej dyskusji zostały wyrażone zastrzeżenia wobec protokołu elektronicznego, wątpliwości co do statusu transkrypcji i ustnego uzasadnienia wyroku. Dyskusję poprowadził SSR Andrzej Antkiewicz.