Sprawozdanie z konferencji „(Nie) świadomość prawna Polaków” (Warszawa, 7.3.2016 r.)

SSO Marta Szczocarz-Krysiak (SSO w Katowicach, Wiceprezes Śląskiego Oddziału SSP „Iustitia”) i SSR Tomasz Zawiślak (SSR we Wrocławiu, Wiceprezes Wrocławskiego Oddziału SSP „Iustitia”) przedstawili uczestnikom konferencji, zainicjowany przez Oddział Śląskiego Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, projekt edukacji prawnej. Projekt ten składa się z cyklu wykładów obejmujących zagadnienia z zakresu prawa karnego, rodzinnego, cywilnego z elementami prawa pracy oraz dotyczące korzystania z Internetu prowadzonych przez doświadczonych sędziów oraz studentów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Wielkim sukcesem projektu jest wydanie książki będącej poradnikiem dla młodzieży Apteczka Prawna „Lex bez łez”, której autorami są sędziowie, pracownicy naukowi oraz studenci Wydziału Prawa i Administracji UŚ. Działalność ta stała się inspiracją dla członków Oddziału SSP „Iustitia” we Wrocławiu, gdzie projekt ma już swoją kontynuację.

Drugą część konferencji stanowiła debata z udziałem zaproszonych gości. Jako pierwsza głos w dyskusji zabrała red. Małgorzata Kryszkiewicz („Dziennik Gazeta Prawna”) wskazując na dwie główne przyczyny niskiej świadomości prawnej Polaków: niewystarczający poziom legislacji oraz brak edukacji prawnej w szkołach. SSO Gabriela Ott (Krajowa Rada Sądownictwa) zgadzając się z przedmówczynią, podkreśliła, że edukacja prawna powinna rozpoczynać się już w gimnazjach. Prelegentka zwróciła uwagę, że oprócz podstawowej wiedzy prawnej ważne jest edukowanie społeczeństwa o tym, gdzie należy poszukiwać informacji prawnej. Prof. zw. dr hab. Zygmunt Tobor (Uniwersytet Śląski) sformułował tezę, że adresatem prawa nie jest społeczeństwo, a jedynie prawnicy i w związku z powyższym edukacja powinna ograniczać się jedynie do zasad prawnych, a nie konkretnych rozwiązań. Kolejny z prelegentów – dr Stanisław Burdziej (Fundacja Court Watch Polska) podkreślił, że nieświadomość prawna odpowiada za niską ocenę sądów w Polsce. Zdaniem referenta, społeczeństwo ocenia wymiar sprawiedliwości przez pryzmat własnego doświadczenia, głównie sposobu ich potraktowania przez poszczególnych przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości. Prof. dr hab. Andrzej Torbus (Uniwersytet Śląski) zwrócił uwagę na problem tzw. fałszywej świadomości prawnej Polaków. Prelegent wskazał na fakt, że obecna ocena sądów jest wynikiem niekorzystnego obrazu wymiaru sprawiedliwości ukształtowanego w Polsce w drugiej połowie XX w. Referent podkreślił, że negatywny wizerunek sędziów, pomimo upływu wielu lat i całkowitej zmiany sytuacji w polskim sądownictwie, nie uległ wystarczającej poprawie. Powodem tego jest przede wszystkim brak skutecznych działań zmierzających do zwiększenia świadomości Polaków. Jedynym rozwiązaniem problemu, zdaniem referenta, może być opracowanie i zorganizowanie długofalowej kampanii informacyjnej z udziałem sędziów. Dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich Mirosław Wróblewski w swoim wystąpieniu wskazał sprawy, z jakimi obywatele zwracają się do Rzecznika Praw Obywatelskich. Zgodnie z prowadzonymi statystykami, rocznie do RPO kieruje się około 60–70 tysięcy zapytań. Połowa z nich nie wymaga interwencji ze strony RPO i sprowadza się jedynie do potrzeby udzielenia informacji o obowiązujących przepisach prawa lub stanowi próbę zweryfikowania opinii wydanej wcześniej przez innego prawnika. Mecenas Paweł Budrewicz (Centrum im. Adama Smitha) położył nacisk na problem skomplikowanego języka prawniczego używanego przez sędziów w kontaktach ze stronami. Następnie głos zabrał Sędzia Bartłomiej Przymusiński (Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”) zgadzając się z poglądem, że negatywny obraz sądownictwa jest w szczególności wynikiem działalności mediów. Rozmówca podkreślił, że zmiana wizerunku sądów wymaga bezpośredniej aktywności sędziów. W tym celu należałoby wykorzystać łatwo dostępne formy komunikacji ze społeczeństwem – portale społecznościowe. Debata stała się początkiem ożywionej dyskusji pomiędzy uczestnikami konferencji.

Spotkanie podsumował dr hab. SSO Krystian Markiewicz, który podziękował organizatorom, prelegentom oraz uczestnikom konferencji, a także wyraził nadzieję kontynuowania współpracy w zakresie edukacji społeczeństwa. Wydarzenie, jak zgodnie podkreślali uczestnicy, stało się doskonałą okazją do wymiany doświadczeń oraz rozpoczęcia rozmów prowadzących do wypracowania jednolitej kampanii edukacyjnej.

* Autorka jest doktorantką w Katedrze Postępowania Cywilnego WPiA UŚ.