Sprawozdanie z konferencji „Udział czynnika obywatelskiego w wymiarze sprawiedliwości” Warszawa, 23.4.2018 r.
Dnia 23.4.2018 r. w Warszawie w budynku Warsaw Trade Tower odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Udział czynnika obywatelskiego w wymiarze sprawiedliwości” organizowana przez Wydawnictwo C.H.Beck, Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” oraz Katedrę Postępowania Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Temat konferencji był wynikiem rosnącego zainteresowania tematyką udziału czynnika obywatelskiego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Kwestia ta stała się przedmiotem ożywionej debaty publicznej i parlamentarnej, a konferencja miała na celu podjęcie dyskusji m.in. na temat niezawisłości sędziowskiej w ramach realizacji kompetencji władzy sądowniczej przez sędziów niezawodowych. Zakres przedmiotowy konferencji obejmował również zagadnienia związane z możliwością wprowadzenia do polskiego systemu prawnego instytucji sędziów pokoju oraz obywatelskich sędziów handlowych. Konferencja była także szansą podjęcia rozważań nad istniejącymi w Polsce de lege lata regulacjami związanymi z udziałem obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz analizy porównawczej zagadnienia realizacji władzy sądowniczej przez sędziów niezawodowych z rozwiązaniami funkcjonującymi w innych systemach prawnych.
O tym, jak żywotna jest problematyka dotycząca udziału czynnika obywatelskiego w wymiarze sprawiedliwości, świadczyło duże zainteresowanie konferencją, która zgromadziła wielu przedstawicieli świata nauki, polityki oraz praktyków.
Konferencję otworzyli organizatorzy: Piotr Grabarczyk – Dyrektor Wydawnictwa C.H.Beck, prof. Krystian Markiewicz – Prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” i członek Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej oraz prof. Andrzej Torbus – Kierownik Katedry Postępowania Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego.
Organizatorzy powitali zgromadzonych uczestników konferencji, podkreślając istotność poruszanej tematyki. Prof. Andrzej Torbus wskazał, że w ostatnim czasie tematyka udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości zyskała na popularności nie tylko z uwagi na bieżące spory polityczne, ale również ze względu na poszukiwanie rozwiązań mających na celu rozwijanie i udoskonalanie możliwości i metod alternatywnego rozwiązywania sporów.
Program konferencji obejmował trzy panele merytoryczne. Pierwszy z nich, moderowany przez prof. Wojciecha J. Katnera (Uniwersytet Łódzki, SPP „Iustitia”), stał się forum dyskusji na temat udziału czynnika obywatelskiego jako gwarancji niezawisłości sądu oraz zagadnień związanych z kolegialnością i jednoosobowością składu sądu.
Prof. Wojciech Katner, wprowadzając uczestników do dyskusji wskazał, że zagadnienie związane z udziałem obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości jest doniosłe ustrojowo, aczkolwiek odległe od bieżących problemów dotyczących wymiaru sprawiedliwości i kierunku, w którym zmierzają jego reformy. Prof. W. Katner przypomniał, że chociaż przez lata instytucje udziału czynnika obywatelskiego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości były traktowane dość fasadowo, czego przejawem było chociażby ograniczenie do minimum składów orzekających z udziałem ławników, to aktualnie coraz częściej zauważa się, że istnieją sfery życia społecznego i gospodarczego, w których doświadczenie życiowe czy zawodowe osób niebędących prawnikami, może być dla wymiaru sprawiedliwości niezwykle korzystne. Prof. W. Katner dodał, że konferencja pozwoli ocenić możliwości i zainicjować obywatelską dyskusję nad kształtem i modelem udziału społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w Polsce, a w dalszej perspektywie, jako forum wymiany doświadczeń i wiedzy, umożliwi ewentualne przygotowanie konkretnych rozwiązań legislacyjnych.
Prof. Krystian Markiewicz wyjaśnił, że czynnik społeczny w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości rozumieć należy jako udział w wymierzaniu sprawiedliwości osób, które nie posiadają do tego kwalifikacji zawodowych tj. osób czyniących to niezawodowo. Prof. K. Markiewicz podkreślił, że udział czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości sensu largo, a więc nie tylko uczestniczenie w rozstrzyganiu spraw, ale również współdziałanie poprzez dokonywanie społecznej kontroli nad wymiarem sprawiedliwości oraz dokonywanie wyboru sędziów, jest przejawem demokratyzacji stosowania prawa i wyraża konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawa. Jako trzy funkcje udziału społeczeństwa w wymierzaniu sprawiedliwości wymienił funkcję kontroli społecznej, funkcję informacyjną oraz funkcję aktywizacyjną społeczeństwa. Wśród zasad łączących się z aktywnością społeczną w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, jako na najistotniejsze, Prezes SSP „Iustitia” wskazał na zasadę jawności, zasadę niezawisłości sądów oraz zasadę kolegialności.