Sprawozdanie z konferencji „Wymiana doświadczeń w zakresie zagadnień ocen sędziów, mediacji i postępowania w sprawach nieletnich”, Tbilisi, 28–29.04.2017 r.
W Kazachstanie mediacja nie jest panaceum. Podjęto starania, by obywatele korzystali z mediacji w organizacjach pozarządowych (NGO). Przyjęto system bezpłatnej mediacji – to mediatorzy dojeżdżają do uczestników sporu, z uwagi na rozległość kraju i warunki klimatyczne.
W Estonii wyższe instancje sądowe są skupione na szukaniu błędów I instancji, a nie prawidłowego rozstrzygnięcia. W mediacji przydatni są realiści, a nie formaliści, ugoda mediacyjna może nie być prawidłowa, ale jest dobra z racji tego, że kończy spór.
W USA mediacje funkcjonują tylko w sprawach cywilnych. Sędziowie – mediatorzy dają stronom propozycje rozwiązania sporu. W sądach są zatrudnieni odpłatnie mediatorzy. Strony nie ufają mediacji, bojąc się, że nie zagwarantuje poufności.
Ukraina posiada 10 lat doświadczenia w mediacji, we wszystkich rodzajach spraw. Wynagrodzenie mediatorom płacone jest przez strony. Rozważano czy mediacja w sprawach rodzinnych powinna być obowiązkowa.
3. Postępowanie w sprawach nieletnich
W dziedzinie postępowania w sprawach nieletnich Gruzja korzysta z zachodnich doświadczeń i standardów. Kodeks nieletnich obowiązuje od 1.1.2016 r. i według zachodnich ekspertów jest jednym z najlepiej napisanych kodeksów w świecie. Sądownictwo dla nieletnich jest odrębne. Najważniejszym celem jest ochrona interesów dziecka oraz resocjalizacja nieletnich. Najważniejszą zasadą – zasada dobra dziecka, a stosowane środki mają zapobiec ponownemu dokonaniu czynu karalnego. Jeśli dziecko nie ma przedstawiciela ustawowego spośród osób bliskich wyznacza go organ opieki. Jeśli czyn karalny nie był ciężki, możliwe jest zastosowanie aresztu domowego. Istnieje biuro probacji – pracownicy socjalni pracują z nieletnim, aby zrozumiał swój czyn. Sąd może nałożyć grzywnę na nieletniego tylko, jeśli ma swoje dochody z legalnego źródła. Środki winny być stosowane szybko – odłożona sprawiedliwość to brak sprawiedliwości.
Niemiecki system sądownictwa dla nieletnich zaczął powstawać w 1923 r. Sądownictwo dla nieletnich jest odrębne. Postępowanie nie ma na celu ukarania sprawcy, tylko zapobieżenie kolejnym naruszeniom prawa. Środek jest indywidualny, nie ma na celu prewencji ogólnej. Udział obrońcy jest obligatoryjny. Organy ds. nieletnich pracują z nieletnimi w postępowaniu wykonawczym, monitorują, czy środek wywarł skutek. Możliwe jest zastosowanie środka w postaci aresztu domowego – do 4 tygodni. Stosowane środki to w 80% prace społecznie użyteczne, 10–12% środki izolacyjne, a reszta to grzywny.
* Autorka jest sędzią Sądu Rejonowego we Wrześni.
1 Die Deutsche Stiftung für Internationale Rechtliche Zusammenarbeit, German Foundation for International Legal Cooperation.