Sprawozdanie ze Zgromadzeń Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów i Światowej Unii Sędziów (Stambuł, 4–8.9.2011 r.)

Tegoroczne zgromadzenia odbyły się w Stambule, gdzie delegatów z całego świata gościli przedstawiciele YARSAV¹. Pierwszy dzień poświęcony był zebraniom grup regionalnych, z których składa się Światowa Unia Sędziów² (Europejskie Stowarzyszenie Sędziów³, latynoamerykańska – kraje Ameryki Południowej oraz Hiszpania i Portugalia, Afrykańska i ANAO – kraje Ameryki Północnej, Australii, Azji i Pacyfiku).

W ramach tych spotkań, jako delegat SSP „Iustitia”, uczestniczyłem w obradach EAJ, które miały miejsce 4.9.2011 r. Jest to największa i najbardziej licząca się grupa regionalna – jej przedstawiciele najczęściej inspirują przebieg obrad Zgromadzenia Ogólnego IAJ i w największej liczbie zasiadają we władzach IAJ. Dyskusja skoncentrowała się na problemach wymiaru sprawiedliwości krajów członkowskich, jak również dotknęła newralgicznej kwestii dwóch rodzajów członkostwa w IAJ. Niestety, po raz kolejny musieliśmy się zmierzyć z problemami, z którymi borykają się sędziowie – w szczególności z Serbii, Turcji, Bułgarii, Słowacji i Włoch. Najistotniejszy chyba w tej chwili jest przypadek serbski, albowiem wymyślona przez tamtejszych polityków, uchwalona i wprowadzana w życie procedura powoływania wszystkich sędziów na nowo (pomimo wcześniejszych ich dożywotnich nominacji i braku podstaw do wszczynania postępowań dyscyplinarnych) przy jednoczesnym braku jasnych kryteriów powoływania na nowe stanowiska sędziowskie (powołano w praktyce tylko część z sędziów dotychczasowych) jest nie tyle groźna, co wręcz katastrofalna dla gwarancji niezawisłości sędziowskiej oraz niezależności sądów. Gdyby dopuścić taką procedurę, każda kolejna władza polityczna powoływałaby „swoich” sędziów. Co gorsza, są politycy (także w Europie), którzy z uwagą przyglądają się tej sytuacji rozważając wprowadzenie podobnych uregulowań. EAJ jednogłośnie sprzeciwiła się kontynuowaniu tej procedury, przypominając o zeszłorocznej rezolucji z Bordeaux z 7.5.2010 r.⁴, zwracając się również do Zgromadzenia Ogólnego IAJ, by i ono przyjęło stosowną rezolucję z uwagi na uniwersalny charakter zagadnienia, co też Zgromadzenie uczyniło. Ponadto, po raz kolejny pojawił się temat wynagrodzeń sędziowskich, tj. albo ich obniżania, albo „zamrażania”, a więc de facto również obniżania. Ostatecznie EAJ nie zdecydowało się na wydanie nowej rezolucji, albowiem pełną aktualność zachowuje ta z Krakowa z 16.5.2009 r.⁵ Podjęto również decyzję o wyborze członków grupy roboczej o nazwie „Drogi do Brukseli”, powołanej na Malcie, w celu monitorowania i współpracy z Komisją Europejską jako ośrodkiem przygotowującym coraz większą część regulacji obowiązujących we wszystkich państwach członkowskich UE. Do grupy weszli przedstawiciele Belgii, Danii. Holandii i Niemiec. Odbyła się także dyskusja na temat aktualnie istniejących dwóch rodzajów członkostwa w IAJ – zwyczajnego i nadzwyczajnego. Z jednej strony argumentowano, że nabycie członkostwa zwyczajnego, a więc i pełni praw w IAJ, nie może być uzależnione (tak jak to jest obecnie) od niezależności sądownictwa danego kraju, a wyłącznie od niezależności organizacji sędziowskiej tego kraju, w przeciwnym bowiem wypadku dochodzi do dyskryminacji tych stowarzyszeń, które są jak najbardziej demokratyczne i prowadzą częstokroć prawdziwą walkę o niezależne sądownictwo. Z drugiej strony, padały argumenty, że tego rodzaju zmiana i zlikwidowanie podziału na członków zwyczajnych i nadzwyczajnych doprowadzi do obniżenia prestiżu IAJ, a zatem i możliwości jego oddziaływania, albowiem decydenci przestaną się liczyć z opinią organizacji, która w swych szeregach ma stowarzyszenia z krajów, którym daleko do demokracji. W imieniu SSP „Iustitia” prezentowałem stanowisko pierwsze argumentując, że IAJ nie jest związkiem państw, ale niezależnych stowarzyszeń, a jednocześnie nie można pozostawiać poza głównym nurtem działalności IAJ tych stowarzyszeń, które najbardziej wsparcia międzynarodowego potrzebują, gdy ich członkowie – sędziowie są bezprawnie poddawani różnego rodzaju naciskom, a nawet dochodzi wobec nich do fizycznej przemocy lub bezprawnego aresztowania (jak to niekiedy ma miejsce w niektórych krajach Afryki albo Ameryki Południowej). Ostatecznie EAJ zdecydowało się wystąpić do IAJ z kompromisową propozycją zgody na zmiany Statutu i likwidację dwóch rodzajów członkostwa, ale pod warunkiem opracowania kryteriów oceny niezależności i demokratycznego charakteru stowarzyszeń oraz monitorowania sytuacji w tych stowarzyszeniach, które już są członkami IAJ wraz z możliwością wykluczenia tych, które przestaną spełniać warunki statutowe. Także obrady Zgromadzenia Ogólnego IAJ zostały zdominowane przez dyskusję na temat likwidacji dwóch rodzajów członkostwa. Regionalne grupy z Afryki i Iberoamerykańska były za tą likwidacją, ANAO było przeciwne. Ostatecznie, wobec tego, że w głosowaniu każdy członek zwyczajny IAJ ma jeden głos, a stanowiska grup regionalnych mają charakter niewiążący, przegłosowano wyżej opisane kompromisowe stanowisko. Ponieważ na chwilę obecną Statut rozróżnia dwa rodzaje członkostwa, przeprowadzono głosowania nad kandydaturami na członków zwyczajnych i nadzwyczajnych. Ostatecznie wszystkie kandydatury uzyskały akceptację Zgromadzenia i grono członków zwyczajnych IAJ powiększyło się o: Ukrainę, Kazachstan i Gwatemalę, a do grona członków nadzwyczajnych przyjęto: Albanię, Gwineę i Mozambik.

Nie można również zapomnieć o obradach czterech stałych komisji roboczych (Study Commissions). Komisje przyjęły sprawozdania, które następnie zostały zatwierdzone przez Zgromadzenie Ogólne. Komisja ds. statusu sądownictwa i administracji sądowej przedstawiła raport pt.: „Materialne, strukturalne i ekonomiczne warunki niezależności wymiaru sprawiedliwości”, komisja ds. prawa cywilnego – „Spory transgraniczne w obliczu postępującej globalizacji na przykładzie szeregu indywidualnych scenariuszy (kazusów)”, komisja ds. prawa karnego – „Organizacje przestępcze: identyfikacja (majątku), zajęcie, przepadek” i komisja ds. prawa publicznego i socjalnego – „Świadczenia związane z bezrobociem”. Autor niniejszego opracowania przygotował polski raport i uczestniczył w obradach komisji drugiej. Polska nie byłaby w tych dokumentach uwzględniona, gdyby nie raporty przygotowane przez innych polskich sędziów: Edytę Bronowicką (Warszawa – komisja pierwsza), Dariusza Drajewicza (Warszawa – komisja trzecia) i Aleksandrę Rutkowską (Wrocław – komisja czwarta)⁶.