SSP „Iustitia” krytycznie o projekcie zmian Prawa o ustroju sądów powszechnych
Wypada również zauważyć, że w projekcie:
a) nie wskazano również terminu zwrotu akt;
b) brak jest definicji określenia „uzasadnionego przypadku”, co pozwala na dowolną interpretację.
2) zmiany w zakresie zmniejszenia udziału sędziów rejonowych w organach samorządu sędziowskiego
(zmiany zawarte w art. 1 pkt 14 lit. a) projektu – dot. art. 35 PrUSP)
Przedmiotowym projektem zaproponowano m.in. zmianę art. 35 § 1 PrUSP, w ten sposób, że w miejsce brzmienia: „Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się
z sędziów sądu okręgowego oraz przedstawicieli sędziów sądów rejonowych, działających w okręgu sądowym, w liczbie odpowiadającej liczbie sędziów sądu okręgowego. Liczbę przedstawicieli sędziów poszczególnych sądów rejonowych ustala kolegium sądu okręgowego, proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie” przepis miałby brzmieć:
„Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz przedstawicieli sędziów sądów rejonowych, działających w okręgu sądowym,
w liczbie odpowiadającej dwóm trzecim liczby sędziów sądu okręgowego. Liczbę przedstawicieli sędziów poszczególnych sądów rejonowych ustala kolegium sądu okręgowego, proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie”.
Wprowadzając w 2012 r. obecne brzmienie art. 35 § 1 PrUSP, Ministerstwo Sprawiedliwości uzasadniało projekt ustawy potrzebą zapewnienia sędziom rejonowym właściwej reprezentacji w zgromadzeniu. Jak słusznie wskazano w uzasadnieniu ówczesnego projektu: „podniesienie jakości działalności sądów nie będzie możliwe bez zaangażowania w taki proces samych sędziów oraz organów samorządu sędziowskiego”. W uzasadnieniu projektu wskazano na potrzebę zmian m.in. z tego względu, że „dotychczasowa organizacja samorządu sędziowskiego prowadziła do podziału środowiska sędziowskiego na sędziów sądów apelacyjnych, tworzących niejako samodzielny samorząd sędziowski, oraz sędziów sądów okręgowych i rejonowych, zgromadzonych w jednym przedstawicielskim organie, przy stosunkowo niewielkiej reprezentacji sędziów rejonowych”. Ustawodawca wówczas stwierdził konieczność zwiększenia reprezentacji sędziów rejonowych w samorządzie sędziowskim. Zmiany te zostały poparte przez środowisko sędziowskie, m.in. przez Krajową Radę Sądownictwa oraz stowarzyszenia sędziowskie.
Obecnie zaproponowane zmiany stanowią de facto powrót do wcześniejszych rozwiązań. Uzasadnienie projektu z 17.1.2014 r. w tej kwestii jest niezmiernie lakoniczne i brzmi następująco: „Powyższe zmiany są efektem przeglądu stosowania PrUSP dokonanego przez Zespół i przyczynią się do usprawnienia funkcjonowania zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu i apelacji”. Należy zatem stwierdzić, że proponowana zmiana tak naprawdę nie ma żadnego uzasadnienia. Warto przypomnieć, że obecne brzmienie ustawy wynika ze zmiany, która weszła w życie w dniu 28.3.2012 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 203, poz. 1192). W niektórych sądach zmiana z 2012 r. zatem jeszcze nie zaczęła funkcjonować – nie rozpoczęła się kadencja zgromadzenia ogólnego sędziów w składzie gwarantującym równy udział przedstawicieli sądów rejonowych i okręgowych. Podkreślić zaś należy, że proces legislacyjny powinien respektować kreowaną w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego fikcję prawną, która „nakazuje założyć, że wszelkie działania prawodawcy są efektem dogłębnego rozważenia problemu i dojrzałej decyzji znajdującej racjonalne uzasadnienie. Wynika więc stąd, że stanowione prawo cechuje się założonym z góry racjonalizmem” (uzasadnienie wyroku TK w sprawie
o sygn. P 6/04). Zakaz arbitralnej zmiany interpretacji przepisów przez ten sam organ w niezmienionych warunkach jest również konsekwencją normy zawartej w art. 7 Konstytucji konstytuującej zasadę praworządności (por. prof. zw. dr hab. Bogusław Banaszak, Opinia na temat konstytucyjnych problemów intertemporalnych funkcjonowania samorządu sędziowskiego w świetle ustawy z 18.8.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw
z 8.10.2012 r.). Z uzasadnienia zaś omawianego projektu z 17.1.2014 r. nie wynika z żaden sposób, że problem został dogłębnie rozważony i znajduje jakiekolwiek racjonalne uzasadnienie.
Środowisko sędziowskie wielokrotnie podkreślało potrzebę zwiększenia udziału sędziów rejonowych w samorządzie sędziowskim, wskazując m.in. na naruszenie zasady równego traktowania. Podobne stanowisko wyrażono w doktrynie wskazując, że „Znowelizowany art. 3 PrUSP, nieprzewidujący ogólnokrajowej reprezentacji sędziów, narusza art. 17 ust. 1 Konstytucji, art. 3 PrUSP w zw. z art. 34, 36, 36a § 3 jest niezgodny z art. 17 Konstytucji. Ponadto, znowelizowany art. 33 § 1
oraz art. 35 § 1 PrUSP są niezgodne z zasadą równości sformułowaną w art. 32 ust. 1 Konstytucji, zaś nowo wprowadzony do prawa o ustroju sądów powszechnych art. 22a § 1 i 5 jest niezgodny z zasadą niezawisłości sędziowskiej – art. 178 ust. 1 Konstytucji (B. Banaszak, Uwagi o zgodności z Konstytucją znowelizowanego prawa
o ustroju sądów powszechnych”, Prz. Sejm. Nr 5/2012, s. 67).