Trybunał Sprawiedliwości UE jako strażnik prawa do ochrony zdrowia

Artykuł omawia podstawy prawne prawa do ochrony zdrowia w Unii Europejskiej oraz działania ­Trybunału Sprawiedliwości UE zmierzające do zapewnienia przestrzegania tego prawa.

Wprowadzenie

Traktat Lizboński podpisany 13.12.2007 r., który wszedł w życie 1.12.2009 r.¹ zmodyfikował kompetencje legislacyjne UE w zakresie zdrowia publicznego. Towarzyszyło temu wejście w życie, jako aktu prawnie obowiązującego, Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 26.10.2012 r.², która proklamuje prawo
do ochrony zdrowia. Wobec dynamicznego rozwoju regulacji prawnych w tym obszarze integracji, zasadne jest zbadanie działalności orzeczniczej TS.

[hidepost=1]

Podstawy prawne i definicja prawa do ochrony zdrowia w Unii Europejskiej

Podstawy prawne prawa do ochrony zdrowia w Unii Europejskiej stwarza Karta Praw Podstawowych UE. Dokument ten, który wraz z wejściem w życie Traktatu Lizbońskiego, nabrał mocy prawnie obowiązującej i ma rangę równą traktatom europejskim, stanowi katalog fundamentalnych praw i wolności, jakimi kierować się powinny przede wszystkim same instytucje europejskie, ale też państwa członkowskie UE w zakresie, w jakim wykonują prawo Unii Europejskiej. Prawo do ochrony zdrowia proklamuje art. 35 KPP zatytułowany „ochrona zdrowia”. Zgodnie z jego brzmieniem „każdy ma prawo dostępu do profilaktycznej opieki zdrowotnej i prawo do korzystania z leczenia na warunkach ustanowionych w ustawodawstwach i praktykach krajowych. Przy określaniu i realizowaniu wszystkich polityk i działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego”. W literaturze zwrócono uwagę, że odniesienie do „profilaktycznej opieki zdrowotnej” może oznaczać przyjęcie bardzo szerokiego rozumienia prawa do zdrowia, obejmującego także zapewnianie warunków koniecznych do zachowania zdrowia³. Niemniej prawo
to doznaje podwójnego ograniczenia. Po pierwsze, granicę wyznacza prawo każdego państwa członkowskiego UE; po drugie, zgodnie z ogólnymi zasadami stosowania Karty, wyrażonymi w jej art. 51, postanowienia KPP mają zastosowanie jedynie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE, a do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Artykuł 35 KPP ma zatem charakter jedynie normy programowej wskazującej cele dla pochodnej legislacji europejskiej oraz istotnie wpływającej normatywnie na standardy prawa w państwach członkowskich. Konkluzje te potwierdza drugie zdanie art. 35 nakazujące przy określaniu i realizowaniu wszystkich polityk i działań Unii zapewnianie wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzkiego. Pomimo, że art. 35 KPP nie stanowi normy samowykonalnej, J.V. McHale⁴ twierdzi, że w przyszłości może być powoływany przez jednostki przebywające w innym państwie Unii niż macierzyste do otrzymania opieki medycznej i następnie żądania zwrotu kosztów tych świadczeń. W tym kontekście J. Rothmar Herrmann i B. Toebes⁵ przywołują interesującą opinię Rzecznika Generalnego TS Ruiz-Jarabo Colomera⁶ w sprawie Stamatelaki przeciwko NPDD Organismos Asfaliseos Eleftheron Epangelmation (OAEE)⁷. Sprawa dotyczyła pytania, czy władze greckie mogły odmówić zwrotu kosztów leczenia w prywatnym szpitalu położonym w innym państwie członkowskim UE. Rzecznik odwołał się
do art. 35 KPP, znacząco stwierdzając, że: „choć głównym punktem odniesienia dla orzecznictwa są podstawowe swobody traktatowe, to istnieje również inny, coraz istotniejszy aspekt wspólnotowy, którym jest prawo obywateli do leczenia, zapisane w art. 35 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, gdyż »zdrowia, z uwagi
na to, że jest ono dobrem wyższego rzędu, nie można rozpatrywać wyłącznie pod kątem wydatków socjalnych i utajonych trudności ekonomicznych«. Prawo to ma charakter osobistego uprawnienia i sytuuje się poza obszarem stosunków pomiędzy osobą a systemem ubezpieczenia społecznego, a Trybunał nie może pominąć tego aspektu”⁸. Choć powyższa opinia nie była wiążąca dla TS, to jednak świadczy ona o kształtującej się powoli świadomości istnienia ogólnoeuropejskiego prawa
do ochrony zdrowia, także w wymiarze transgranicznego przepływu usług zdrowotnych i ich finansowania. Konkluzje tę wspiera dotychczasowe orzecznictwo TS⁹ oraz postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z 9.3.2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej¹⁰. Ponadto, z faktu, że prawo do ochrony zdrowia zawarte jest w konstytucjach państw członkowskich UE, można wnosić o uznaniu go za wynikające
z tradycji konstytucyjnych wspólnych tym państwom, i co za tym idzie, stanowiące część prawa Unii jako zasady ogólne prawa. Przeciwko wykształceniu się takiego prawa na szczeblu UE świadczą m.in. trudności związane ze swobodą przepływu farmaceutyków, krwi, komórek i tkanek pomiędzy państwami europejskimi.

[/hidepost]