Wszczęcie postępowania przeciwko osobie jako moment przerwania biegu terminu przedawnienia karalności

Niniejszy artykuł dotyczy instytucji przerwania biegu terminu przedawnienia karalności. W polskim prawie karnym instytucja ta powoduje wydłużenie podstawowych okresów przedawnienia karalności o dodatkowy okres 5 lub 10 lat. Zgodnie z treścią art. 102 KK, przerwanie biegu terminu przedawnienia następuje z chwilą wszczęcia postępowania karnego przeciwko osobie. Przedstawione w opracowaniu rozważania prowadzą do wniosku, że w odniesieniu do postępowania przygotowawczego wiązać to należy bądź to z chwilą wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, bądź też – gdy ustawa nie wymaga wydania takiego orzeczenia – z czynnością przesłuchania osoby w charakterze podejrzanego, bez uprzedniego wydania takiego postanowienia.

Wprowadzenie

Kodeks postępowania karnego oryginalnie reguluje kwestię przerwania biegu terminu przedawnienia karalności. Zgodnie z treścią art. 102 KK, skutkiem wszczęcia postępowania przeciwko osobie, podstawowe okresy przedawnienia karalności poszczególnych przestępstw ulegają wydłużeniu o kolejne 5 lub 10 lat. Przerwa nie wstrzymuje biegu terminu karalności, lecz powoduje jego przedłużenie. Jest to skutek jednorazowy, albowiem termin przedawnienia karalności może być przerwany tylko jeden raz przez pierwsze wszczęcie postępowania1.

[hidepost=1]

Wszczęcie postępowania przeciwko osobie

1) Reguły ogólne

Regulacja art. 102 KK, stanowiąc o „wszczęciu postępowania przeciwko osobie”, ma charakter ogólny w tym znaczeniu, że określenie to odnosi się swoim zakresem do całego postępowania, tj. do wszystkich jego stadiów2. Wydaje się jednak, że mówiąc o stadiach postępowania karnego należy mieć jednak wyłącznie na uwadze stadia postępowania przygotowawczego i jurysdykcyjnego, a nie postępowania wykonawczego. Regulacja art. 102 KK odnosi się bowiem wyłącznie do okresów przedawnienia karalności, a nie przedawnienia wykonania kary3.

Wydaje się, że przez określenie „wszczęcie postępowania przeciwko osobie” użyte w art. 102 KK należy rozumieć skierowanie postępowania karnego przeciwko określonej osobie, tj. osobie, której kwestia odpowiedzialności będzie przedmiotem tego postępowania. Interpretując to pojęcie należy sięgnąć przede wszystkim do regulacji art. 71 § 1 i 2 KPK. Zgodnie z tym przepisem, podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów, bądź też bez wydania takiego postanowienia przedstawiono jej zarzuty w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego. Z kolei za oskarżonego uznaje się osobę, co do której wniesiono akt oskarżenia, a także, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Do skierowania przeciwko określonej osobie postępowania przygotowawczego dojdzie zatem zarówno wówczas, gdy organ postępowania przygotowawczego wyda postanowienie o przedstawieniu zarzutów, jak i wówczas, gdy przedstawienie zarzutów przybierze formę przesłuchania z uprzednim poinformowaniem o treści zarzutów. Z kolei w przypadku oskarżonego, postępowanie jurysdykcyjne zostanie zainicjowane wobec niego z chwilą wniesienia do sądu aktu oskarżenia, bądź też wniosku o warunkowe umorzenie, albo złożenia wniosku o wszczęcie postępowania przyspieszonego.

Z punktu widzenia instytucji przerwania biegu terminu przedawnienia, uregulowanej wart.102 KK, znaczenie będzie miało jednak jedynie pierwotne wszczęcie postępowania karnego, tj. skierowanie przeciwko określonej osobie postępowania wogóle, anie jego poszczególnych stadiów procesowych. Następować to będzie w różny sposób i w różnych etapach postępowania, a zależne będzie w szczególności od rodzaju postępowania. Mówiąc o rodzaju postępowania, należy mieć na uwadze przede wszystkim to, czy postępowanie toczyć się będzie w trybie publiczno-, czy też prywatnoskargowym. Owo rozróżnienie jest istotne, z uwagi na pewne odmienności w modelu postępowania karnego, w ramach którego ustalana będzie odpowiedzialność sprawcy przestępstwa publiczno- i prywatnoskargowego. Wynika to przede wszystkim z tego, że w trybie publicznoskargowym, co do zasady, konieczne jest przeprowadzanie postępowania przygotowawczego, z kolei zaś w sprawach o przestępstwa prywatnoskargowe regułą jest to, że postępowania przygotowawczego nie przeprowadza się. Wskazane rozróżnienie jest istotne, albowiem w zależności od powyższych trybów, do „wszczęcia postępowania przeciwko osobie” dojdzie bądź to już w postępowaniu przygotowawczym, bądź też dopiero z chwilą wszczęcia postępowania jurysdykcyjnego, tj. z chwilą wniesienia do sądu prywatnego aktu oskarżenia. Mając na uwadze funkcję inicjującą aktu oskarżenia, należy uznać, że dopiero w akcie oskarżenia dojdzie do skonkretyzowania osoby, wobec której postępowanie karne będzie się toczyć.

[/hidepost]