Zwalczanie przestępczości gospodarczej w Polsce na tle doświadczeń brytyjskich – wybrane zagadnienia

Wielka Brytania jest krajem o daleko dłuższych oraz bogatszych doświadczeniach w walce z przestępczością gospodarczą niż Polska. W ostatnich latach kraj ten skoncentrował swoje wysiłki w tej walce na podniesieniu skuteczności ścigania sprawców oszustw, uznając, że to ta kategoria przestępstw szczególnie zagraża społeczeństwu, gospodarce oraz wizerunkowi kraju jako centrum gospodarczego i finansowego. Sprawa Amber Gold pokazała, że także Polska powinna zintensyfikować wysiłki w walce z przestępczością gospodarczą. Jak zostało to wykazane w niniejszym artykule, w tym celu warto odwołać się do doświadczeń brytyjskich, zarówno w zakresie rozwiązań instytucjonalnych, jak i rozwoju współpracy pomiędzy wszystkimi podmiotami zajmującymi się przestępczością gospodarczą oraz z sektorem gospodarczym. Ważne jest również zapewnienie fachowego wsparcia i szkoleń ze strony ostatniego ze wskazanych podmiotów.

[hidepost=1]

Wprowadzenie

Sprawa spółki Amber Gold stanowi kolejny przykład tzw. afery gospodarczej, których w ciągu ostatnich 24 lat było już wiele w naszym kraju¹. Podobnie, jak to już miało wielokrotnie miejsce w przeszłości, sprawa ta wywołała liczne dyskusje, w szczególności odnoszące się do poziomu przygotowania polskich organów ścigania, prokuratury oraz sądów do zajmowania się zwalczaniem przestępczości gospodarczej, zwłaszcza jej najpoważniejszej postaci². W toku tej ­dyskusji zostało wyrażonych wiele negatywnych ocen odnośnie kompetencji oraz sprawności pracy instytucji, do których zadań należy zajmowanie się tą, obiektywnie najtrudniejszą, dziedziną przestępczości. Pomimo jednak upływu długiego okresu czasu od nagłośnienia sprawy Amber Gold, nie tylko nie wprowadzono w życie żadnego środka naprawczego, ale nawet nie zaproponowano żadnego programu, który miałby na celu podniesienie zdolności do zwalczania przestępstw ekonomicznych. A że wiele spraw w tym zakresie wymaga naprawy, nie trzeba chyba nikogo przekonywać, zwłaszcza wśród praktyków prawa. Sprawa Amber Gold ujawniła przy tym wiele nieprawidłowości w tej dziedzinie, takich jak skoncentrowanie ścigania przestępstw gospodarczych, w tym tych najpoważniejszych, w prokuraturach najniższego szczebla³, brak specjalizacji policjantów, prokuratorów i sędziów w przestępczości gospodarczej, problemy z uzyskaniem rzetelnych opinii biegłych, wysokie koszty opinii biegłych. Dotychczasowy brak reakcji na ujawnione nieprawidłowości oraz problemy skłania do podjęcia próby przedstawienia własnych propozycji w tym zakresie. Przy formułowaniu tych propozycji odwołano się do doświadczeń Wielkiej Brytanii w zwalczaniu przestępczości gospodarczej. Warto bowiem pamiętać, że także ten kraj doświadczył wielu głośnych afer gospodarczych, w szczególności w latach 70. i 80. minionego stulecia. Afery te podważyły zaufanie do Wielkiej Brytanii, a w szczególności do Londynu jako światowej stolicy finansowej⁴. W związku z tym, od lat 80. ubiegłego stulecia podjęto wiele działań zmierzających do poprawienia skuteczności zwalczania przestępczości gospodarczej w Wielkiej Brytanii⁵. Proces ten nadal nie uległ zakończeniu, a ostatnie lata obfitują w kolejne działania, w szczególności dotyczące zwalczania oszustw oraz zorganizowanej przestępczości gospodarczej. Bogate doświadczenia tego kraju z powodzeniem mogą zostać wykorzystane w Polsce – pomimo istotnych różnic, jakie zachodzą pomiędzy naszymi krajami. Na wstępie niniejszego artykułu należy ponadto zaznaczyć, że ma on charakter skrótowy i obejmuje jedynie wybrane zagadnienia.

[/hidepost]