Secretario judicial – status referendarza sądowego w Hiszpanii
W niniejszym artykule przedstawiono status, zarys kompetencji i systemu zaskarżania orzeczeń referendarza sądowego w Hiszpanii (secretario judicial) w postępowaniu cywilnym. Polski model referendarza sądowego, tak jak modele w innych państwach europejskich, wzorowany jest na germańskim modelu legislacyjnym, a Rechtspfleger w Niemczech i Austrii posiada najszerszą gamę uprawnień1. W związku z przełomowymi w ostatnim okresie reformami procedury cywilnej, w rozważaniach nad ewentualnym poszerzeniem zakresu kompetencyjnego referendarza sądowego w Polsce, warto dla porównania zwrócić uwagę również na model hiszpański tej instytucji.
[hidepost=1]
Wprowadzenie
Na drodze poszukiwania efektywnych form usprawnienia wymiaru sprawiedliwości niewątpliwym progresem okazała się introdukcja instytucji referendarza sądowego. W tych krajach europejskich, w których została już wprowadzona, zanotowano zwiększoną efektywność sądownictwa2. Wprawdzie z uwagi na złożoność zjawiska, będącego wypadkową wielu czynników, nie może być to samoistne panaceum na zagubioną dynamikę procedury i przeciążenie sądów, ale warto mieć na uwadze, że efektywność działania wymiaru sprawiedliwości nie jest uzależniona w prosty sposób od ilości sędziów w stosunku do liczby ludności3, a rozwiązanie przyznające część czynności o mniejszej wadze procesowej referendarzom jest bardziej ekonomiczne niż mianowanie nowych sędziów4. Ponieważ dotychczasowe doświadczenia pozwalają na wystawienie pozytywnej oceny pracy referendarzy sądowych, toczy się żywa dyskusja o możliwości przekazania referendarzom dalszych kompetencji, co w perspektywie miałoby w jeszcze większym stopniu odciążyć sędziów i pozwolić im na koncentrację wyłącznie na kluczowych zadaniach związanych ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości.
Status i zarys podstawowych kompetencji
Pozycja ustrojowa, status oraz kompetencje referendarza sądowego w Hiszpanii (secretario judicial) uregulowane są w ustawie organicznej o władzy sądowniczej z 1.7.1985 r. (art. 440–462)5 i rozwinięte w dekrecie ustanawiającym regulamin Korpusu Referendarzy Sądowych6. Podobnie jak w innych państwach europejskich, hiszpański secretario judicial nie ma umocowania w Konstytucji7.
Referendarze są funkcjonariuszami publicznymi, należącymi do specjalnego korpusu wyższych urzędników sądowych, w służbie administracji wymiaru sprawiedliwości, podlegającymi Ministerstwu Sprawiedliwości, którzy wykonują swoje zadania w charakterze organu władzy. Powoływani są przez Ministra Sprawiedliwości, muszą posiadać obywatelstwo hiszpańskie, ukończyć wyższe studia prawnicze, zdać egzamin konkursowy i odbyć specjalistyczne szkolenie praktyczno-teoretyczne w Centro de Estudios Jurídicos (Centrum Studiów Prawniczych).
W przeciwieństwie do rozwiązań polskich, kształcenie referendarzy nie zostało połączone z systemem kształcenia sędziów. Zastąpienie aplikacji referendarskiej ogólną słusznie krytykowane jest w literaturze, gdzie zwraca się uwagę, że uczynienie ze stanowiska referendarza etapu pośredniego między aplikacją a zajmowaniem stanowiska sędziego oznacza nie tylko deprecjację tego urzędu, ale również uniemożliwia wykształcenie odrębnej grupy zawodowej o dużym doświadczeniu8.
Przejawem demokratycznej samorządności secretarios jest funkcjonowanie w ramach Ministerstwa Sprawiedliwości Rady Referendarzy (Consejo del Secretariado), z głosem doradczym w sprawach dotyczących Korpusu Referendarzy Sądowych9.
[/hidepost]