Refundacja wydatków na najem pojazdu zastępczego
z perspektywy Rzecznika Ubezpieczonych

Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie komentarza Rzecznika Ubezpieczonych do uchwały Sądu Najwyższego z 17.11.2011 r.¹ w sprawie refundacji wydatków na najem pojazdu zastępczego z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

[hidepost=1]

Wprowadzenie

Uszkodzenie lub zniszczenie pojazdu mechanicznego w wypadku komunikacyjnym rodzi szereg negatywnych skutków w sferze majątkowej poszkodowanego. Oprócz kosztów naprawy pojazdu lub zakupu nowego środka transportu, poszkodowany ponosi wiele wydatków będących następstwem zdarzenia wywołującego szkodę: koszty holowania, parkowania pozostałości powypadkowych, oceny technicznej zakresu uszkodzeń, wyrejestrowania pojazdu po jego zniszczeniu lub dodatkowych badań technicznych w razie naprawy uszkodzonego pojazdu, etc. W większości przypadków wskutek zniszczenia lub uszkodzenia pojazdu mechanicznego następuje czasowa utrata możliwości korzystania przez poszkodowanego z pojazdu. Poszkodowani, którzy wykorzystują swoje pojazdy mechaniczne do celów zawodowych lub prywatnych, nie posiadając innego, wolnego i nadającego się do wykorzystania pojazdu mechanicznego, bardzo często – w celu odtworzenia możliwości korzystania
z rzeczy w dotychczasowym zakresie – zmuszeni są na pewien czas wynająć pojazd zastępczy. Następnie kierują roszczenie o refundację kosztów najmu pojazdu zastępczego do sprawcy szkody lub jego ubezpieczyciela.

W doktrynie, a także w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, panowała zgodność poglądów, że jeżeli pojazd mechaniczny służył poszkodowanemu do wykonywania wolnego zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej, to w razie utraty możliwości korzystania z pojazdu mógł on domagać się z tego tytułu utraconych korzyści. Jeżeli natomiast poniósł wydatki na czasowe odtworzenie możliwości korzystania z rzeczy, to w granicach adekwatnego związku przyczynowego, stanowiły one stratę rzeczywistą. Kontrowersje pojawiły się natomiast w przypadkach kierowania tego rodzaju roszczenia przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, która korzystała z pojazdu do celów prywatnych (np. dojeżdżała do pracy, odwoziła dzieci do placówek oświatowych
i oświatowo–wychowawczych, jeździła na zakupy, etc.). Kwestia ta nabrała w ostatnich latach szczególnego znaczenia wraz z upowszechnieniem się posiadania pojazdów mechanicznych i rozwojem rynku usług najmu pojazdów mechanicznych.

Roszczenie o zwrot poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, kwalifikowane na pograniczu szkody majątkowej i niemajątkowej, stało się powodem rozbieżności interpretacyjnych w doktrynie i orzecznictwie. W ostatnich latach roszczenie to było także przedmiotem licznych sporów pomiędzy poszkodowanymi w kolizjach drogowych, dochodzącymi naprawienia szkody z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych a ubezpieczycielami. Rodziło również uzasadnioną reakcję organów ustawowo powołanych do ochrony praw poszkodowanych, m.in. Rzecznika Ubezpieczonych. Owocem prowadzonych dyskusji, zaistniałych rozbieżności w doktrynie i judykaturze oraz skali tego rodzaju roszczeń odszkodowawczych kierowanych w ostatnich latach, był wniosek Rzecznika Ubezpieczonych do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu usunięcie rozbieżności w wykładni roszczenia osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego.

[/hidepost]