Pozycja procesowa referendarza sądowego w świetle regulacji elektronicznego postępowania upominawczego

Celem niniejszego artykułu jest omówienie pozycji procesowej referendarza sądowego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, w którym przyjęto szerokie ujęcie kwestii uprawnień referendarskich. W postępowaniu tym ustawodawca zdecydował się bowiem na odejście od koncepcji powierzania referendarzom sądowym uprawnień do dokonywania konkretnych czynności procesowych na rzecz ogólnego uprawnienia do prowadzenia całego postępowania. Skoro ustawodawca nie dopatrzył się żadnych przeciwskazań dla tak szerokiego ujęcia pozycji procesowej referendarza w tym postępowaniu, które wydaje się ponadto zdawać egzamin praktyczny, naturalne wydaje się analogiczne rozszerzenie uprawnień referendarzy także w innych postępowaniach. W tym kierunku zmierzają oczekujące na wejście w życie zmiany w regulacji „tradycyjnego” postępowania upominawczego oraz powinna zmierzać ewolucja europejskiego postępowania nakazowego.
[hidepost]

Zakres kompetencji referendarzy sądowych w elektronicznym postępowaniu upominawczym

Elektroniczne postępowanie upominawcze, będące aktualnie głównym obszarem informatyzacji postępowania cywilnego, jest nowym trybem postępowania odrębnego, wprowadzonym do polskiej procedury cywilnej ustawą z 9.1.2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹, w celu uzupełnienia istniejącego modelu o postępowanie, które pozwoli przede wszystkim na odciążenie sądów od rozpoznawania spraw drobnych, w których stan faktyczny nie jest skomplikowany². Elektroniczne postępowanie upominawcze zostało ukształtowane na wzór funkcjonującego od kilkudziesięciu już lat postępowania upominawczego, uregulowanego w przepisach Rozdziału 3 Działu V Tytułu VII Księgi pierwszej Części pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego. Wydawać by się zatem mogło, że informatyzując tradycyjnie rozumiane postępowanie upominawcze ustawodawca wykorzysta dotychczasową regulację w zakresie uprawnień referendarzy sądowych, które w tym właśnie postępowaniu sprowadzają się do wydawania nakazów zapłaty oraz zarządzeń (art. 353¹ § 2 i art. 497¹ § 3 KPC). W regulacji elektronicznego postępowania upominawczego wprowadzono jednak art. 505³⁰ § 1 KPC, który powierzył referendarzom sądowym ogólne uprawnienie do dokonywania czynności w tym postępowaniu.

Rozbieżna treść przepisów regulujących uprawnienia referendarza sądowego w postępowaniu upominawczym oraz elektronicznym postępowaniu upominawczym stała się podstawą do sformułowania w literaturze³ poglądu uznającego, że niezależnie od brzmienia art. 505³⁰ § 1 KPC, zakres uprawnień referendarskich w postępowaniu elektronicznym przedstawia się tak samo jak w „tradycyjnym” postępowaniu upominawczym. Uzasadnienie powyższej tezy sprowadza się do stwierdzenia, że skoro w elektronicznym postępowaniu upominawczym stosuje się przepisy o postępowaniu upominawczym (art. 505²⁸ KPC), to referendarz w tym postępowaniu wykonuje czynności w takim zakresie, w jakim dokonuje ich w postępowaniu upominawczym, w przypadku którego kompetencje referendarskie zostały ograniczone jedynie do wydawania zarządzeń i do wydania nakazu zapłaty. Wbrew temu poglądowi należy jednak uznać, że referendarz sądowy, na podstawie art. 505³⁰ § 1 KPC uzyskał więcej uprawnień niż w „tradycyjnym” postępowaniu upominawczym. Przepis ten mówi bowiem wyraźnie o ogólnym uprawnieniu do wykonywania czynności w tym postępowaniu, nie ograniczając ich – tak jak robią to przepisy obowiązujące w „tradycyjnym” postępowaniu upominawczym – jedynie do wydawania zarządzeń i nakazów zapłaty.

Szerokie ujęcie kompetencji referendarzy sądowych w elektronicznym postępowaniu upominawczym znajduje potwierdzenie nie tylko w literaturze⁴, lecz również w ugruntowanej praktyce funkcjonowania elektronicznego postępowania upominawczego, która doczekała się już potwierdzenia w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem TK wyrażonym w wyroku z 13.3.2012 r.⁵, art. 505³⁰ § 1 KPC w zakresie, w jakim upoważnia referendarza sądowego do wydania w elektronicznym postępowaniu upominawczym postanowienia o przekazaniu sprawy sądowi właściwemu w przypadku prawidłowo wniesionego sprzeciwu od nakazu zapłaty, jest zgodny z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP.

W świetle art. 505³⁰ § 1 KPC należy zatem przyjąć, że referendarz sądowy w elektronicznym postępowaniu upominawczym, poza nakazami zapłaty i zarządzeniami (np. zarządzeniami wzywającymi do uzupełnienia braków formalnych pozwu, czy uiszczenia od niego należnej opłaty), może wydawać również postanowienia (np. postanowienie o zawieszeniu postępowania, postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi właściwemu).

[/hidepost]