Kurator dla spółki pozbawionej zarządu – szanse na uzyskanie wyroku przeciwko spółce (czego sąd oraz wierzyciel spółki może oczekiwać od kuratora prawa materialnego ustanowionego dla spółki)

Gdy spółka prawa handlowego jest pozbawiona organów umożliwiających jej działanie, jej wierzyciel ma faktycznie minimalną możliwość wyegzekwowania swoich należności wobec spółki, zarówno na drodze dobrowolnej spłaty, jak i w procesie sądowym. Aby spółka mogła występować przed sądem w roli pozwanego, a powód mógł liczyć na przeprowadzenie procesu, pozwana spółka musi mieć organ zarządzający. W tej sytuacji wyznaczenie kuratora dla osoby prawnej jawi się jako sposób na rozwiązanie tego problemu. W świetle obowiązujących przepisów takie nadzieje w większości przypadków są bez perspektyw, a ci, którzy doczekali się w spółce powołania zarządu lub likwidatora, są szczęśliwymi, jednak niezwykle rzadkimi wyjątkami od reguły. Przepisy prawa nie sprzyjają wierzycielom ani prowadzącym ich postępowania sądom.
[hidepost]

Wprowadzenie

Poniższy tekst nie stanowi opracowania tematu kuratora prawa materialnego pod kątem przeglądu literatury przedmiotu oraz orzecznictwa, nie ma na celu także przedstawienia własnej interpretacji przepisów prawa. Stanowi najprostsze wyjaśnienie przepisów i procedur stosowanych w przypadkach potrzeby ustanowienia kuratora, pochodzące od sędziego rejestrowego, który, na co dzień spotyka się z oczekiwaniami innych sądów co do rychłego zakończenia toczących się przed nimi procesów, gdzie pozwanym jest spółka bądź inny podmiot pozbawiony zarządu. Sądy rejestrowe spotykają się zarówno z prośbami o ustanowienie kuratora z art. 42 KC z urzędu, jak i z żądaniami ustanowienia kuratora procesowego do spraw prowadzonych przez inne sądy, z oczekiwaniem skutecznego przymuszenia kuratora do doprowadzenia do powołania zarządu albo z żądaniem ponownego powołania kuratora po ustaniu jego funkcji wobec wykonania wszystkich możliwych czynności, łącznie z doprowadzeniem do rozwiązania spółki.

Żadna z wyżej wymienionych próśb nie ma szansy na realizację. Stąd powstała potrzeba napisania tego tekstu, jako wyjaśnienia możliwości sądów rejestrowych w aktualnym stanie prawnym.

Sąd rejestrowy ma prawo ustanowienia wyłącznie dwóch „rodzajów” kurateli: kuratora prawa materialnego z art. 42 KC (na wniosek) i kuratora rejestrowego z art. 26 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym¹ (z urzędu). Oczywiście kuratora procesowego może ustanowić wyłącznie sąd, który prowadzi daną sprawę.

Brak zarządu w spółce czyni bezskutecznymi czynność zgłaszania do spółki wierzytelności, jak i uzyskanie wobec niej wyroku zasądzającego. Oświadczenia składane wobec spółki dokonuje się wobec członka zarządu (art. 205 § 2 KSH), a także tylko członek zarządu lub prokurent dysponuje środkami majątkowymi spółki. Jeśli w spółce jest prokurent, a nie ma zarządu, to w oparciu o informację o takim stanie rzeczy, wierzyciel musi spodziewać się przeszkód w odzyskaniu swojej należności. Brak zarządu w spółce nie jest bowiem sytuacją zwyczajną, charakterystyczną dla „przyzwoitego” uczestnika obrotu gospodarczego. Taka spółka jest zwykle zadłużona, nie ma majątku lub majątek ukrywa, nie działa wobec kontrahentów w sposób uczciwy. Często jest to spółka nieposiadająca własnej siedziby, która uzyskała „wirtualny” adres wyłącznie w celu wpisu do KRS. Wystąpienie przeciwko niej na drogę sądową napotyka natychmiast przeszkodę w postaci ujawnienia się braku zarządu, co uniemożliwia procedowanie. Sąd procesowy uzyskuje o tym wiedzę przeważnie z dwóch źródeł: z odpisu z KRS, w którym niewypełnione jest pole „zarząd”, albo z oświadczenia członka zarządu wpisanego do rejestru, iż złożył rezygnację z pełnienia funkcji i już go wszczęte przeciwko spółce postępowanie nie obchodzi.

W przypadku, gdy w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, to sąd zawiesza postępowanie z urzędu (art. 174 § 1 pkt 2 KPC).

Wszczęcie procesu przeciwko stronie, która nie ma organu uprawnionego do reprezentacji, nie stanowi czynności niecierpiącej zwłoki, zatem nie stosuje się do niego przepisu art. 69 KPC. Sąd musi natomiast skorzystać z przepisu art. 70 KPC. Przepis ten stwierdza, że jeśli braki w składzie organu dadzą się uzupełnić, sąd wyznaczy w tym celu odpowiedni termin. W przypadkach zaś, gdy ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd procesowy zwraca się o to do sądu opiekuńczego.
[/hidepost]