Artykuł 11355 § 2 KPC a możliwość odmowy uznania polskiego orzeczenia ze względu na naruszenie niemieckiego porządku publicznego – glosa
[hidepost=1]
Dr. iur. Marcin Margoński, LL.M. – autor jest współpracownikiem Polsko-Niemieckiego Instytutu Badawczego w Collegium Polonicum w Słubicach i aplikantem notarialnym w Słubicach; w okresie od września 2010 r. do podjęcia przez Radę Programową Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury uchwały z 27.2.2013 r. był wykładowcą KSSiP w ramach szkolenia ustawicznego sędziów.
1 Rozporządzenie Rady (WE) Nr 44/2001 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, Dz.Urz. L Nr 12 z 16.1.2001 r., s. 1; dalej jako: rozporządzenie 44/2001.
2 Teza sformułowana przez autora na podstawie uzasadnienia postanowienia.
3 „NJW-Rechtsprechungs-Report” 2012, s. 1013–1016.
4 Dalej jako: BGH.
5 W glosowanym orzeczeniu odnoszono się do art. 1135 KPC w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2009 r., którego treść była tożsama z aktualnie obowiązującym art. 11355 KPC.
6 Por. wyrok TS z 19.12.2012 r., C-325/11, Krystyna Alder i Ewald Alder przeciwko Sabina Orlowska i Czeslaw Orlowski, Legalis z glosą K. Weitza, PPC Nr 2/2013, s. 265–278. Na temat tego orzeczenia: E. Skibińska, Doręczanie dokumentów sądowych, MoP Nr 3/2013, s. 115 i n.; A. Okońska, Keine fiktive Zustellung mangels eines inländischen Zustellungsbevollmächtigten im Anwendungsbereich der EuZustVO, „Recht der Internationalen Wirtschaft” 5/2013, s. 280–283; D. Düsterhaus, Unionsrechtswidrige Fiktion der Zustellung an ausländische Partei durch Niederlegung in der Gerichtsakte, „Neue Juristische Wochenzeitschrift” 2013, s. 443 i n.; dalej jako: NJW; Ch. Heinze, Keine Zustellung durch Aufgabe zur Post im Anwendungsbereich der Europäischen Zustellungsvorordnung, „Praxis des Internationalen Privat- und Verfahrensrechts” Nr 2/2013, s. 132 i n.; a także M. Knotz, Doręczanie dokumentów sądowych w Unii Europejskiej, Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 2(12)/2013, s. 71 i n.
7 Por. przyp. 16.
8 W uzasadnieniu powołano postanowienie BGH z 12.12.2007 r., XII ZB 240/05, „NJW-Rechtsprechungs-Report” 2008, s. 586.
9 Tak wcześniej BGH w postanowieniu z 12.12.2007 r., zob. przyp. 7 oraz z 8.3.2012 r., IX ZB 144/10, „Wertpapier-Mitteilungen” 2012, s. 662.
10 Tak TS w wyrokach: z 2.4.2009 r., C-394/07, Marco Gambazzi przeciwko DaimlerChrysler Canada Inc. i CIBC Mellon Trust Company i z 28.4.2009 r., C-420/07, Meletis Apostolides przeciwko David Charles Orams i Linda Elizabeth Orams,dostępne na: www.curia.europa.eu.
11 Wyrok BGH z 18.10.1967 r., VIII ZR 145/66, „Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen” T. 48, s. 331, dalej jako: BGHZ; postanowienie BGH z 21.3.1990 r., XII ZB 71/89, NJW 1990, s. 2202 i n.; wyrok BGH z 4.6.1992 r., IX ZR 149/91, BGHZ T. 118, s. 320 i n.
12 Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec (Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland) z 23.5.1949 r., tłum. E. Schwierskott-Matheson na język polski dostępne na: www.de-iure-pl.org/gesetze/recht/verfassung/text/1,1,741,DE,PL,.html.
13 Wyrok BGH z 29.4.1999 r., IX ZR 263/97, BGHZ, T. 141, s. 297 i n.; postanowienie BGH z 2.9.2009 r., XII ZB 50/06, NJW 2010, s. 153–157.
14 Wyrok BGH z 10.11.1998 r., VI ZR 243/97, NJW 1999, s. 1190.
15 Rozporządzenie nr 1393/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.11.2007 r. dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych (doręczanie dokumentów) oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1348/2000, Dz.Urz. L Nr 324 z 10.12.2007 r., s. 79–120; dalej jako: rozporządzenie 1393/2007.
16 Omawiane przeszkody uznania mają w europejskim postępowaniu cywilnym charakter uniwersalny i występują także w rozporządzeniu nr 2201/2003 z 27.11.2003 r. (Bruksela IIa), rozporządzeniu nr 650/2012 z 4.7.2012 r. (rozporządzenie spadkowe), które będzie znajdowało zastosowanie do spadków po spadkodawcach zmarłych od 17.8.2015 r., czy europejskim postępowaniu upadłościowym: por. art. 22 Rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z 27.11.2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz. L Nr 338 z 23.12.2003 r., s. 1); art. 40 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z 4.7.2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.Urz. L z 27.7.2012 r. Nr 201, s. 107); art. 26 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 z 29.5.2000 r. w sprawie postępowania upadłościowego (Dz.Urz. L z 30.6.2000 r. Nr 160, s. 1).
17 Postanowienie BGH z 3.8.2011 r., XII ZB 187/10, „NJW” 2011, s. 3103 i n. z glosą aprobującą B. Sujeckiego; S. Leible [w:] Europäisches Zivilprozess- und Kollisionsrecht. Kommentar. Brüssel I-VO, LugÜbk 2007, pod red. T. Rauschera, Monachium 2011, art. 34 rozporządzenia 44/2001, nb. 31; B. Heiderhoff [w:] Europäisches Zivilprozess- und Kollisionsrecht. Kommentar. EG-VollstrTitelVO, EG-MahnVO, EG-BagatellVO, EG-ZustVO, EGBewVO, EG-InsVO, pod red. T. Rauschera, Monachium 2010, art. 19 rozporządzenia 1393/2007, nb. 12.
18 Por. postanowienie SN z 13.4.2011 r., V CSK 335/10, niepubl.
19 Por. postanowienie SN z 9.12.2010 r. (IV CSK 224/10, OSNC Nr 9/2011, poz. 101), w którym uznano, że naruszenie zasad porządku publicznego w zakresie prawa procesowego wykracza poza sytuację określoną w art. 34 pkt 2 rozporządzenia 44/2001, gdy postępowanie przed sądem pochodzenia orzeczenia w sposób rażący odbiega od podstawowych zasad prawa procesowego, którymi są reguły i gwarancje procesowe państwa uznającego i na ich gruncie nie może być zaakceptowane.
20 Wyrok BGH z 18.10.1967 r., VIII ZR 145/66, BGHZ, T. 48, s. 331.
21 S. Leible [w:] op. cit., art. 34 rozporządzenia 44/2001, nb. 13.
22 Ibidem, nb. 14.
23 Na ten temat A. Werner, Pełnomocnik do doręczeń w prawie polskim a doręczanie dokumentów w sprawach cywilnych i handlowych w prawie UE, EPS Nr 6/2010, s. 15 i n. Co do aktualnego stanu debaty w Niemczech, por. wyrok. BGH z 2.2.2011 r., VIII ZR 190/10, NJW 2011, 1885 z krytyczną glosą B. Sujeckiego, w którym BGH uznał, że dla fikcji doręczenia wynikającej z § 184 ZPO nie ma miejsca w zakresie stosowania europejskich regulacji o doręczeniach, do wniosku takiego dochodząc na poziomie wykładni prawa krajowego; Ch. Heinze, op. cit., s. 132 oraz cytowane tam obszernie orzecznictwo i literatura.
24 Gdzie mieści się siedziba BGH.
25 Glosę do wyroku z 19.12.2012 r., C-325/11, Krystyna Alder i Ewald Alder przeciwko Sabina Orlowska i Czeslaw Orlowski opublikowaną w „Neue Juritische Wochenzeitschrift” Nr 7/2013, s. 445; D. Düsterhaus kończy następującym stwierdzeniem: „Wyrok(TS – przyp. M.M.) ma duże znaczenie w polsko-niemieckim obrocie prawnym. W przeszłości zamieszkali w Niemczech powodowie i pozwani byli regularnie dotykani przez praktykowane w Polsce pozostawianie pism sądowych w aktach sprawy. Jeszcze w czerwcu 2012 roku BGH (…) nie dostrzegł w pozostawieniu w aktach sprawy zarządzenia w sprawie przedłożenia pełnomocnictwa adwokata naruszenia niemieckiego porządku publicznego. Zgodnie z niniejszym wyrokiem ETS takie orzeczenia (jak glosowane tu postanowienie BGH – przyp. M.M.)powinny należeć już do przeszłości. Fikcja doręczenia przez pozostawienie w aktach sprawy sądowej nie może bowiem już być ze względu na jej sprzeczność z rozporządzeniem o doręczeniach stosowana także względem osób zamieszkałych w Niemczech”. Glosator wydaje się nie dostrzegać, że BGH nie zajmował się zgodnością art. 11355 KPC z prawem unijnym i w swoim orzeczeniu jasno dał wyraz temu, dlaczego ocena tej kwestii wychodzi poza kognicję sądów niemieckich orzekających w przedmiocie stwierdzenia wykonalności polskich orzeczeń. Podobnie niestety także A. Okońska, op. cit., s. 283.
[/hidepost]