Czy Komisja Rewizyjna ma prawo interpretować statut?

Na ostatnim zjeździe w Toruniu po raz kolejny uświadomiliśmy sobie, jak niedoskonały jest statut naszego stowarzyszenia. Spory dotyczyły interpretacji statutu oraz oceny, kto jest władny jej dokonać.

Zapisy w dotychczasowym statucie nie uprawniają do przyjęcia, że KR dokonuje wykładni/interpretacji statutu. Pora zastanowić się, przy okazji szykowania propozycji zmian w statucie, czy również zadania KR w tym względzie powinny ulec zmianie. Obecnie zadaniom KR poświęcone są dwa ogólne w swej treści artykuły: 29 i 30, które tylko w podstawowy sposób spełniają wymogi określone w ustawie z 7.4.1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach¹. To § 29 ust. 1:„Komisja Rewizyjna, składająca się z trzech członków, jest organem kontrolnym Stowarzyszenia”i § 30 ust. 1: „Do kompetencji Komisji Rewizyjnej należy:

• kontrola przestrzegania przez Zarząd i Oddziały prawa i Statutu,
• kontrola wykonania budżetu Stowarzyszenia,
• składanie Zebraniu Delegatów sprawozdań ze swej działalności,
• prawo udziału z głosem doradczym w posiedzeniach Zarządu oraz wnoszenia projektów uchwał”.

Są jeszcze i inne odniesienia, jak np. w art. 19 ust. 1 (wniosek KR o zwołanie nadzwyczajnego zebrania delegatów), art. 18 ust. 2 (zwołanie zebrania delegatów w sytuacji z art. 17 ust. 7 pkt 1), ale zarówno te zasadnicze, jak i te nadzwyczajne zadania KR, nie odpowiadają na pytanie zaznaczone na wstępie.

Ustawa bardzo enigmatycznie stanowi, że potrzebny jest jedynie organ kontroli wewnętrznej, ale nie odnosi się do niego bliżej. Przyjąć zatem należy, że zasady działania organu kontroli wewnętrznej powinny być uregulowane w statucie. Dotyczy to nazwy, kompetencji, liczebności, sposobu funkcjonowania². Istotne jest, by określić wzajemne relacje i kompetencje pomiędzy organem kontroli a pozostałymi organami. Ustawa określa ten organ jako „organ kontroli”, a nie nadzoru. Rodzi to określone implikacje związane z zakresem uprawnień. Zasadniczo trzeba przyjąć, że kontrola polega na prawie wglądu w czyjąś działalność oraz na ewentualnym żądaniu informacji, wyjaśnień i tym różni się od nadzoru, że w jej ramach nie mogą być podejmowane decyzje wiążące dla kontrolowanego, tak jak ma to miejsce w przypadku nadzoru³. Kontrola powinna dotyczyć przestrzegania postanowień statutu, finansów stowarzyszenia, a wszelkie reguły powinny wynikać ze statutu lub konkretyzujących statut uchwał walnego zebrania, regulaminów etc⁴.

Nie bez znaczenia są także pojawiające się (choćby na forum Iustitii) głosy o ocenę zachowań poszczególnych członków stowarzyszenia. Kto ma to robić? Nawet jeśli są to członkowie zarządu, to obecny statut mówi o kontroli przestrzegania prawa i statutu przez zarząd, a nie jego indywidualnych członków.

Niektóre statuty stowarzyszeń przewidują tworzenie sądów koleżeńskich, do kompetencji których należy rozpoznawanie spraw o naruszenie przez członków postanowień statutu oraz rozstrzyganie sporów pomiędzy organami stowarzyszenia a członkami, ale jako odrębnego organu, a nie „wzbogaceniu” tymi zadaniami KR⁵.

W myśl dominującej obecnie koncepcji cywilistycznej, statut jest umową zawartą przez zawiązujących stowarzyszenie, do którego przystępują kolejni członkowie⁶. Konsekwencją tego jest możliwość jego oceny/interpretacji na podstawie art. 56, 58 i 65 KC⁷. Nie jest chyba jednak niemożliwe, by w statucie takim uprawnieniem – interpretacją statutu – obciążyć KR. W niektórych stowarzyszeniach tak właśnie ustalono, np. w art. 32 statutu Stowarzyszenia Miłośników Koni „Arabian”⁸ określono: Do kompetencji komisji rewizyjnej należy: (…) b/ interpretacja statutu i regulaminów wszystkich władz stowarzyszenia (…)”. O ile bowiem część kwestii spornych można uregulować w regulaminie KR lub poprzez jej uchwałę, to jednak kwestia zasadnicza: czy KR ma prawo wiążąco interpretować statut, powinna być zawarta w samym statucie. Warto zadać sobie zatem pytanie, czy istnieje potrzeba i sens wzbogacenia zadań KR o interpretację statutu czy nie, a jeśli nie, kto będzie mógł to robić?

Jacek Przygucki - Autor jest prezesem oddziału suwalskiego SSP „Iustitia”, sędzią sądu okręgowego w Suwałkach, członkiem KR SSP „Iustitia”.

¹ T. jedn.: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.; dalej jako: PrStow.

² P. Sarnecki, Prawo o stowarzyszeniach – komentarz, Warszawa 2007, komentarz do art. 11, s. 50–51.

³ A. Kidyba, Ustawa o fundacjach, prawo o stowarzyszeniach, Warszawa 1997, s. 81.

⁴ Ibidem, s. 82.

⁵ P. Suski, Stowarzyszenia i Fundacje, Warszawa 2006, s. 217–218.

⁶ Ibidem, s. 184–185.

⁷ Podobnie wyrok SN z 8.4.2003 r., IV CKN 39/01, Legalis.

⁸ Dostępny na: http://www.arabian.com.pl/m3,statut.html.