Czy konieczne jest przedłożenie oryginału tytułu wykonawczego wraz z wnioskiem wierzyciela z art. 788 KPC?
[hidepost]
Podsumowanie
Przed odpowiedzią na zawarte w tytule pytanie, należy zwrócić uwagę na to, że przedstawione powyżej argumenty, przewijające się w judykaturze, skłaniają do przyjęcia, że ewentualną konieczność przedłożenia wraz z wnioskiem wierzyciela z art. 788 KPC tytułu wykonawczego nie należy wiązać z warunkami formalnymi tego wniosku. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności powinien odpowiadać wymaganiom formalnym stawianym wszystkim pismom procesowym (art. 126 i n. w zw. z art. 13 § 2 KPC). Mowa o odpowiednim zastosowaniu przepisu41. Ustawodawca nie stawia przed wierzycielem żadnych innych szczególnych wymogów formalnych, koniecznych do nadania pismu prawidłowego biegu. Niezałączenie wydanego pierwotnemu wierzycielowi tytułu wykonawczego do wniosku o nadanie klauzuli wykonalności na następcę prawnego nie jest zatem jego brakiem formalnym. Jednocześnie sąd na etapie kontroli wstępnej wniosku nie powinien badać tego, czy tytuł wykonawczy istnieje czy nie został utracony lub zniszczony, bądź czy nie został wyegzekwowany i jeśli tak, to w jakiej części. Pozostaje to poza zakresem formalnej kontroli wniosku. Ustalenia poczynione w tym zakresie nie mogą decydować o jego zwrocie z uwagi na brak formalny w postaci niezałączenia tytułu wykonawczego. Nie sposób zgodzić się także ze stanowiskiem, zgodnie z którym wezwanie do przedłożenia oryginału tytułu wykonawczego stanowi nakładanie obowiązku na stronę, któremu nie będzie ona w stanie sprostać. Następca prawny wierzyciela ma bowiem możliwość uzyskania tytułu od swojego poprzednika prawnego. Kwestia legitymacji do uzyskania jego odpisu od sądu pozostaje zatem bez jakiegokolwiek znaczenia.
Postępowanie przewidziane w art. 788 KPC może być w stosunku do tego samego tytułu egzekucyjnego prowadzone wielokrotnie, jeśli uprawnienie lub obowiązek, stwierdzone tytułem egzekucyjnym, były przenoszone po jego powstaniu na podstawie różnych zdarzeń42. Mimo możliwości wielokrotnego nadawania klauzuli wykonalności temu samemu tytułowi egzekucyjnemu, w przeanalizowanych postanowieniach i zarządzeniach dominuje stwierdzenie o obowiązku dbania o to, aby w obrocie prawnym nie funkcjonowały więcej niż jeden tytuł wykonawczy o tej samej treści. Jest to najważniejszy w zasadzie postulat, przewijający się zarówno w zarządzeniach o zwrocie wniosku wierzycielowi, postanowieniach o oddaleniu wniosku, jak i postanowieniach o nadaniu klauzuli wykonalności, doręczanych wnioskodawcy bez wydania mu tytułu wykonawczego. Postulat ten należy ocenić jako trafny. Nadanie klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego nie prowadzi bowiem do powstania nowego tytułu wykonawczego43 – jest to ten sam tytuł egzekucyjny, któremu zostaje nadana klauzula wykonalności w związku z przejściem uprawnień nim stwierdzonych na nowego wierzyciela. Nadanie klauzuli wykonalności jest zatem możliwe tylko na ten tytuł wykonawczy, który został wydany poprzednikowi prawnemu wierzyciela. W innym przypadku prowadziłoby to do powstania kolejnego tytułu wykonawczego wydanego przeciwko temu samemu dłużnikowi i stwierdzającego tę samą wierzytelność jednak na rzecz innego podmiotu. Te dwa tytuły mogłyby funkcjonować w obrocie prawnym niezależnie od siebie, stanowiąc w tym samym czasie podstawę dwóch różnych postępowań egzekucyjnych, egzekwujących tę samą wierzytelność, ale prowadzonych z wniosków dwóch różnych podmiotów. Powyższe nie znajduje żadnego uzasadnienia w obowiązujących przepisach, stąd z aprobatą należy przyjąć niepisaną zasadę jednokrotnego wydawania tytułu wykonawczego (poza przypadkami przewidzianymi w art. 793 i 794 KPC). Ta właśnie zasada – co znajduje potwierdzenie w zdecydowanej większości z przytaczanych orzeczeń – powinna przyświecać rozpoznawaniu wniosków o nadanie klauzuli wykonalności w trybie art. 788 KPC.
W przypadku, gdy składający wniosek wierzyciel nie przedstawia wraz z nim tytułu wykonawczego wydanego jego poprzednikowi prawnemu, wykazując jednak przejście uprawnień, oddalenie wniosku wydaje się zbyt daleko idące. Jeżeli bowiem wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym, przejście na niego uprawnień z tego tytułu, spełnione zostaną przesłanki przewidziane w art. 788 § 1 KPC warunkujące nadanie klauzuli na rzecz następcy. W świetle powyższych rozważań nietrafne jest także wydanie w takiej sytuacji postanowienia o nadaniu klauzuli i opatrzenie nią kolejnego odpisu tytułu egzekucyjnego. Sąd, z jednej strony, powinien uwzględnić wniosek, który spełnia wymogi z art. 788 § 1 KPC, ale z drugiej strony, nie dopuścić do wprowadzenia do obrotu po raz kolejny tego samego tytułu wykonawczego, podczas gdy ten wydany poprzednio – wciąż w nim funkcjonuje. Pamiętać należy, że nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności jest zezwoleniem na przeprowadzenie egzekucji, czyli zastosowanie przymusu państwowego w tym postępowaniu, na podstawie istniejącego tytuł egzekucyjnego44. Stwierdzenie, że tytuł egzekucyjny nadaje się do egzekucji, nie może następować w oderwaniu od obowiązującej w postępowaniu egzekucyjnym45 zasady ochrony dłużnika46 i zasady poszanowania jego prawa do obrony47. Mimo że, w przypadku postępowania klauzulowego przepisy KPC nie wskazują wprost na konieczność tej ochrony, nie sposób uznać, aby sąd, orzekając o tym, czy dany tytuł egzekucyjny może stanowić postawę egzekucji, czynił to bez poszanowania tych zasad. Konieczność ochrony dłużnika staje się szczególnie widoczna zwłaszcza na gruncie art. 788 § 1 KPC, kiedy to jej nierespektowanie może doprowadzić do istnienia dwóch tytułów wykonawczych (niebędących dalszymi ani ponownymi) dotyczących tej samej wierzytelności.
Samo postanowienie nie daje jednak uprawnień wierzycielowi do egzekwowania wierzytelności. Podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego stanowi tytuł wykonawczy, który zgodnie z art. 797 § 1 KPC należy dołączyć do wniosku egzekucyjnego48. Twierdzenie, pojawiające się w niektórych z przytoczonych powyżej orzeczeń, że dla następcy prawnego wystarczające jest pozyskanie postanowienia o nadanie klauzuli wykonalności w przypadku gdy poprzedni wierzyciel nadal prowadzi na podstawie scedowanej wierzytelności postępowanie egzekucyjne i w związku z czym tytuł wykonawczy znajduje się w aktach komorniczych, jest bezpodstawne. Na podstawie postanowienia następca nie będzie bowiem mógł wstąpić do toczącego się już postępowania egzekucyjnego w miejsce zbywcy. Należy również odrzucić pogląd o możliwości połączenia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności z tytułem znajdującym się w aktach komorniczych. Sąd wówczas nie mógłby i tak wydać tak sporządzonego tytułu wykonawczego wierzycielowi, zaś organ egzekucyjny, któremu zwrócono by akta ze zmodyfikowanym tytułem egzekucyjnym stanąłby przed dylematem czy umorzyć postępowanie z dotychczasowym wierzycielem, a bez stosownego wniosku następcy nie mógłby kontynuować postępowania egzekucyjnego49.
[/hidepost]