Dobro dziecka w orzecznictwie sędziego rodzinnego
[hidepost]
Sprawy o miejsce pobytu dziecka i o kontakty z dzieckiem
Jako ważną kategorię spraw należy również wskazać sprawy o miejsce pobytu dziecka i o kontakty. Sąd, rozstrzygając o kontaktach, powinien kierować się dobrem dziecka, a nie interesem jednego, czy obojga rodziców. Stanowisko takie jest niekwestionowane w dzisiejszej judykaturze i realizuje założenie, że dobro dziecka pozostaje w zasadzie w pełnej harmonii z interesem rodziców. Jeżeli wyjątkowo dochodzi do rozbieżności między tymi wartościami, problem nie jest tak oczywisty. Założenie to oznacza tylko, że interes rodziców nie może być decydujący dla rozstrzygnięcia sprawy w takiej sytuacji, gdy nieuwzględnienie go jest warunkiem sine qua non zapewnienia ochrony interesu małoletniego dziecka. Jeżeli natomiast ochrona dziecka da się pogodzić – nawet przy założeniu, że rozstrzygnięcie spowoduje pewne przejściowe ujemne skutki dla dziecka – z interesem rodziców, to Sąd nie może tego ostatniego interesu nie wziąć pod uwagę7.
Dobro dziecka w sprawach o rozwód
Kolejnym istotnym rodzajem spraw, w którym występuje odwołanie do zasady dobra dziecka są sprawy o rozwód, bowiem jedną z przeszkód rozwodowych, uniemożliwiających rozwiązanie małżeństwa jest dobro dziecka z tego małżeństwa pochodzącego. Dotyczy to także dzieci przysposobionych, przy czym nie dotyczy dzieci jednego z małżonków, nawet jeżeli były wychowywane wspólnie, a nie zostały prawnie przysposobione oraz dzieci już pełnoletnich, niezależnie od konieczności dalszego sprawowania opieki nad nimi. Z wytycznych SN w tym zakresie wynika konieczność szczególnie wnikliwego badania, czy dobro dziecka nie ucierpi wskutek orzeczenia rozwodu. Odbywa się to poprzez rozważenie: po pierwsze, czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego małżonka, przy którym dzieci nie pozostaną; po drugie, czy po rozwodzie zaspokojone zostaną potrzeby materialne i emocjonalne dzieci w takim przynajmniej zakresie jak obecnie; po trzecie, czy utrzymanie dotychczasowego stanu będzie dla dzieci bardziej korzystne niż orzeczenie rozwodu.
Resocjalizacyjno-wychowawczy cel rozprawy
Tytułem kolejnego przykładu można jeszcze wskazać postępowanie wobec nieletnich, gdzie celem nie jest osiągnięcie stanu sprawiedliwości, lecz takie rozwiązanie w sprawie nieletniego lub zastosowanie takich środków, które będą najbardziej pomocne nieletniemu w jego sytuacji. Zasada dobra dziecka dotyczy wyboru przez sędziego rodzinnego formy rozpatrywania sprawy nieletniego i rodzaju środka, który najkorzystniej można zastosować. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich w związku z tym podkreśla, że chodzi o osiągnięcie w efekcie korzystnych zmian w osobowości i zachowaniu nieletniego. Na czoło wysuwa się więc cel resocjalizacyjno-wychowawczy, rozwijający ideę dobra dziecka. Dobro dziecka zakłada dobór takiego środka, który będzie dla niego najkorzystniejszy8.
Instytucja „wysłuchania” dziecka
Zbadaniu, co jest zgodne z dobrem dziecka służy instytucja określana mianem „wysłuchania dziecka”, o której mowa w art. 576 § 2 KPC. Instytucję opisano również w Konwencji o prawach dziecka, którą określa się również mianem Konstytucji Praw Dziecka. Zgodnie z art. 3 PrawDziecK: „Państwa Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka. W tym celu dziecko będzie miało w szczególności zapewnioną możliwość wypowiedzenia się w każdym postępowaniu sądowym i administracyjnym, dotyczącym dziecka bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawiciela bądź odpowiedniego organu, zgodnie z zasadami proceduralnymi prawa wewnętrznego”.
Podobne postanowienia zawiera Europejska konwencja o wykonywaniu praw dzieci, sporządzona w Strasburgu 25.1.1996 r.9, która w art. 6 stanowi, że: „w postępowaniu sądowym dotyczącym dzieci organ sądowy przed podjęciem decyzji powinien:
1) rozważyć, czy posiada wystarczające informacje, aby podjąć decyzję zgodną z dobrem dziecka, a jeżeli jest to konieczne – zażądać dodatkowych informacji, w szczególności od osób, na których spoczywa odpowiedzialność rodzicielska;
2) w sprawach dzieci uznanych według prawa wewnętrznego za mające wystarczające rozeznanie: upewnić się, czy dziecko otrzymało wszystkie istotne informacje; w stosownych wypadkach, jeżeli jest to konieczne, nieformalnie, zasięgnąć opinii samego dziecka, osobiście albo za pośrednictwem innych instytucji, w sposób odpowiednio do rozeznania dziecka, chyba że byłoby to sprzeczne z jego dobrem; umożliwić dziecku przedstawienie jego stanowiska;
3) przykładać należytą wagę do stanowiska wyrażonego przez dziecko”.
[/hidepost]