Dopuszczalność poświadczania przez aplikantów adwokackich i radcowskich odpisów pełnomocnictw i innych dokumentów w sądowym postępowaniu cywilnym
[hidepost=1]
Status aplikanta radcowskiego lub adwokackiego i zakres czynności, jakich mogą oni dokonywać w zastępstwie patronów
W doktrynie postępowania cywilnego i orzecznictwie przyjmuje się, że aplikant radcowski lub adwokacki nie uzyskuje statusu pełnomocnika procesowego i jakkolwiek jego czynności wywołują skutek wobec strony, to jednak nie dlatego, że jest jej pełnomocnikiem, lecz dlatego, że działa w imieniu pełnomocnika. Upoważnienie aplikanta do zastępowania adwokata lub radcy prawnego, nazywane potocznie substytucją, w rzeczywistości nią nie jest14. Adwokat (radca prawny) jest specjalnie kwalifikowanym pełnomocnikiem procesowym, a jego rola w postępowaniu sądowym ma cechy funkcji o charakterze publicznym. Udzielenie substytucji powoduje, że substytuta i stronę procesu łączy taki sam stosunek, jaki łączy stronę z pełnomocnikiem. Udzielenie substytucji oznacza więc, że strona ma dwóch (lub więcej) równoprawnych pełnomocników. Zupełnie odmiennie należy interpretować sytuację prawną aplikantów adwokackich i radcowskich, którzy pod kierunkiem patrona (adwokata, radcy prawnego) odbywają przewidziane przepisami prawa szkolenie w celu przygotowania do wykonywania zawodu adwokata. Zastępowanie przez aplikanta adwokata lub radcy prawnego odbywa się na podstawie pisemnego upoważnienia określającego w swej treści zakres upoważnienia. Owo upoważnienie nie jest pełnomocnictwem, gdyż aplikant zastępuje wyłącznie patrona (adwokata, radcę prawnego), a nie stronę procesu. Przepisy proceduralne nie przewidują sytuacji, w której aplikant mógłby być samodzielnym pełnomocnikiem. Analiza przepisów art. 87 § 1 i art. 91 pkt 3 KPC prowadzi do wniosku, że dalsze pełnomocnictwo (substytucja) może być udzielone jedynie adwokatowi lub radcy prawnemu, bowiem przepisy KPC nie przewidują możliwości udzielenia pełnomocnictwa substytucyjnego aplikantowi adwokackiemu15 lub radcowskiemu.
Skoro więc aplikanci adwokaccy i radcowscy odbywają jedynie u swych patronów szkolenia polegające na nabyciu praktycznych umiejętności zawodowych oraz zasad wykonywania zawodu zaufania publicznego (adwokata lub radcy prawnego) i w ramach tych szkoleń mają prawo zastępowania swych patronów przed niektórymi sądami i urzędami, sami nie wykonują zaś zawodów zaufania publicznego, to w mojej ocenie do aplikanta radcowskiego nie ma zastosowania przepis art. 6 ust. 3 RadPrU ani też art. 89 § 1 i art. 129 § 2 KPC. Podane przepisy KPC oraz art. 4 ust. 1b PrAdw nie mają również zastosowania do aplikanta adwokackiego. W powołanych ustawach korporacyjnych brak jest przepisów, które pozwalałyby stosować wymienione regulacje do aplikantów. W art. 6 ust. 3 RadPrU i w art. 4 ust. 1b PrAdw odsyła się do przepisów szczególnych, w tym m.in. do art. 89 § 1 i art. 129 § 2 KPC. W tych przepisach mowa jest natomiast jedynie o kwalifikowanych pełnomocnikach stron: adwokatach, radcach prawnych, rzecznikach patentowych i radcach Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Jest to katalog zamknięty pełnomocników, którzy zostali upoważnieni do poświadczania dokumentów na gruncie postępowania cywilnego. Jako przepisy szczególne nie mogą być one wykładane rozszerzająco (exceptiones non sunt extendendae).Oznacza to, że inni pełnomocnicy procesowi wymienieni w art. 87 § 1 KPC nie posiadają omawianego uprawnienia. Skoro zaś prawo to zostało przyznane jedynie pełnomocnikom stron16, a aplikanci, jak wspomniano, nie są pełnomocnikami, lecz jedynie zastępują pełnomocników, to już z tego tylko względu nie mogą być wobec nich stosowane wymienione przepisy. Uzurpowanie więc sobie przez aplikantów prawa do poświadczania jakichkolwiek dokumentów dla potrzeb postępowania cywilnego należy uznać za bezprawne.
W uzasadnieniu wyroku z 2.4.2008 r.17 WSA w Gliwicach trafnie wskazał, że przepis art. 87 KPC wymienia w sposób wyczerpujący, z wyjątkami przewidzianymi w tej ustawie, osoby, które mogą pełnić w postępowaniu cywilnym funkcję pełnomocnika. Wśród tych osób są tzw. zawodowi pełnomocnicy, tj. adwokaci, radcowie prawni i rzecznicy patentowi, a także na podstawie przepisów ustawy z 5.7.2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczpospolitej Polskiej18 – prawnicy zagraniczni, którzy na gruncie przepisów prawa polskiego uzyskali status adwokata lub radcy prawnego. Oznacza to, że osoba spoza ustawowego kręgu nie może być skutecznie ustanowiona pełnomocnikiem. Sąd ten przypomniał, że dalszym pełnomocnikiem na podstawie dalszego upoważnienia może być tylko adwokat lub radca prawny (art. 91 pkt 3 KPC), a na podstawie upoważnienia udzielonego przez mocodawcę – tylko osoba wymieniona w art. 87 KPC19. Z powołaniem się na wcześniejsze regulacje WSA skonkludował, że prawodawca wyraźnie rozróżnia dalsze pełnomocnictwo (substytucyjne) od zastępstwa adwokatów i radców prawnych sprawowanego przez aplikantów. Nie ma więc podstaw do ich utożsamiania i rozmywania występujących różnic.
[/hidepost]