Dopuszczalność prowadzenia egzekucji kosztów postępowania przez komornika, który koszty te ustalił
W niniejszym artykule przedstawiono zasady ściągania kosztów postępowania egzekucyjnego od dłużnika przez komornika. Dokonana przez Autora analiza, poparta przywołanymi poglądami doktryny i orzecznictwa, dookreśla zakres uprawnień komornika oraz jego pozycję w przypadku podjęcia wyżej wskazanych czynności.
Zgodnie z art. 98 § 1 KPC, zasadą w postępowaniu cywilnym jest, że strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest do zwrotu przeciwnikowi na jego żądanie kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W odniesieniu do postępowania egzekucyjnego prawodawca, zakładając niejako z góry, że stroną przegrywającą jest dłużnik, ustanowił w art. 770 KPC regułę, iż to właśnie dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Dodano przy tym, że koszty ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Koszt egzekucji ustala postanowieniem komornik, jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie stronom oraz komornikowi.
[hidepost=1]
Wskazana zasada odpowiedzialności dłużnika za koszty postępowania egzekucyjnego spowodowała możliwość przyjęcia przez ustawodawcę, jak trafnie zauważył SN w uchwale z 28.4.2005 r.1, że opłata stosunkowa należna od egzekucji świadczeń pieniężnych nie jest, co do zasady, wnoszona przez wierzyciela, a jedynie ściągana wprost od dłużnika, co prowadzi do uproszczenia procedury rozliczenia kosztów egzekucji komorniczej. Zamiast obowiązku wniesienia opłaty stosunkowej przez wierzyciela, a następnie ściągnięcia jej od dłużnika celem zwrotu wierzycielowi na podstawie art. 770 zd. 1 KPC, ustawodawca przyjął rozwiązanie, w którym dochodzi do ściągnięcia opłaty od dłużnika na rzecz komornika.
Jak trafnie przy tym zauważa M. Brulińska2, z brzmienia art. 770 KPC wynika, że ściągnięcie kosztów stanowi obowiązek komornika znajdujący swe umocowanie w przepisach ustawowych; podlegają one ściągnięciu, a nie egzekucji. Obowiązek ich poniesienia przez dłużnika wynika z ustawy, a nie z postanowienia komornika (…), co wskazuje na brak podstaw do wydawania przez komornika postanowienia wstępnego bądź częściowego, odmiennie niż w razie zaistnienia konieczności egzekucji kosztów. Jak słusznie zauważył SN w uchwale z 13.7.2011 r.3, egzekucja kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji jest dopuszczalna po wydaniu postanowienia o ich ustaleniu.
Jak wskazuje M. Brulińska4, w wypadkuzatem podjęcia wobec dłużnika, na którym ciąży egzekwowane świadczenie, jedynie czynności związanych z egzekucją samych kosztów postępowania egzekucyjnego, komornik wydaje postanowienie o ustaleniu kosztów i obciążeniu nimi dłużnika, a następnie prowadzi egzekucję tak ustalonych kosztów na podstawie tego postanowienia (prawomocnego), bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności (art. 7701 KPC). Jak przy tym autorka zauważa, wyjątki od wskazanej zasady łącznego ściągania kosztów egzekucyjnych wraz z egzekwowanym świadczeniem przewiduje art. 49 ust. 2–4 ustawy z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji5. Dotyczą one sytuacji, gdy dochodzi do umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela lub na podstawie art. 823 KPC, kiedy w celu pobrania od dłużnika (w przypadku niecelowej egzekucji od wierzyciela – ust. 4 KomSądEgzU) opłaty stosunkowej w odpowiednio obliczonej wysokości, komornik wydaje postanowienie, w którym wzywa dłużnika (lub odpowiednio wierzyciela) do uiszczenia należności z tego tytułu w terminie 7 dni od doręczenia postanowienia. Postanowienie po uprawomocnieniu się podlega wykonaniu w drodze egzekucji bez zaopatrywania w klauzulę wykonalności. Dla uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych ustawodawca posłużył się określeniem „w celu pobrania” i „wykonanie w drodze egzekucji”. Jeżeli zatem koszty nie zostały pobrane od dłużnika na podstawie art. 770 KPC, komornik obowiązany jest wydać postanowienie o ich ustaleniu i po jego uprawomocnieniu się przeprowadzić egzekucję ustalonych kosztów. Nie oznacza to jednak, że komornik staje się stroną (wierzycielem) w tym postępowaniu.
[/hidepost]