Edytorial
Drogie Czytelniczki, Drodzy Czytelnicy,
niniejszym numerem (łączonym) zamykamy 2024 r.
Żyjemy w nowej rzeczywistości, zarówno krajowej, jak i międzynarodowej. Trwa wojna Rosji z Ukrainą. W USA do władzy wrócił Donald Trump. Mamy wiele powodów do niepokoju.
Margaret Sattertwaite, Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. niezależności sędziów i prawników, swój ostatni raport zatytułowała „Ochrona niezależności systemów sądowniczych w obliczu współczesnych wyzwań dla demokracji”. Ostrzega w nim przed rosnącym trendem rządów podważających demokrację poprzez atakowanie praworządności i niezależności systemów sądowniczych. Przedstawia typologię technik, których rządy autokratyczne używają do podważania niezależności systemów wymiaru sprawiedliwości. Obejmują one:
- przejmowanie lub ograniczanie systemów i instytucji wymiaru sprawiedliwości;
- nadużywanie tych systemów w celu wpływania na podmioty wymiaru sprawiedliwości lub kontrolowania ich;
- przeprowadzanie bezpośrednich ataków i ingerencji przeciwko sędziom, prokuratorom, prawnikom i pracownikom wymiaru sprawiedliwości.
Rok 2024 był „mega rokiem wyborczym”, podczas którego ludzie w ponad 60 krajach, obejmujących prawie połowę światowej populacji, mogli głosować. Do głosu w wielu krajach dochodzą populiści, dla których niezależne sądy i niezawiśli sędziowie są „problemem”. Dotyczy to niestety także krajów, które uznajemy za stabilne demokracje, jak USA czy Włochy.
W tym numerze przedstawimy Czytelnikom sytuację sądownictwa w wybranych państwach z całego świata. Dzięki naszym zagranicznym kontaktom (w tym miejscu wielkie podziękowania dla Szefa zespołu międzynarodowego Tomasza Posłusznego) udało nam się zebrać bardzo ciekawe relacje z pierwszej ręki.
Z drugiej strony, cieszy to, że coś się zmienia (oby na lepsze) w krajach, które od lat mają problemy z praworządnością.
Przebudzili się węgierscy sędziowie. Bardzo mocno trzymamy za nich kciuki.
Mamy jeszcze jeden powód do radości. Jest nim przyznanie tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego Sędziemu Sądu Najwyższego (w stanie spoczynku) Jackowi Gudowskiemu. Nasza radość jest tym większa, że Pan Sędzia jest członkiem Rady Programowej Kwartalnika Iustitia. Jest on jednym z tych Autorytetów, których bardzo potrzebujemy.
Korzystając z okazji, serdecznie gratuluję Panie Sędzio!
Polecam uwadze naszych Czytelników także tekst stałego współpracownika zespołu ds. prawa cywilnego Łukasza Małeckiego-Tepichta dotyczący rozpraw zdalnych. To element cyfryzacji sądownictwa, które jest jednym z największych wyzwań w naszym kraju. Dlatego warto sięgnąć po tekst, którego celem jest identyfikacja czynników, które ograniczają, utrudniają lub uniemożliwiają realizację rozprawy sądowej w trybie zdalnym.
Dziękuję, że sięgacie po nasz Kwartalnik.
Tomasz Zawiślak
Zastępca Redaktora Naczelnego