Forum Współpracy Sędziów – podsumowanie dwóch lat działalności
Na początku 2017 r. stało się jasne, że celem polityków partii rządzącej i popierającej ich nielicznej grupy sędziów jest ograniczenie sędziowskiej samorządności i likwidacja ustawowej reprezentacji sędziów na szczeblu krajowym. Realna obawa upolitycznienia Krajowej Rady Sądownictwa i utraty przez środowisko sędziowskie ogólnokrajowych ciał przedstawicielskich zmusiła nas do podjęcia starań, aby środowisko sędziowskie mogło swobodnie wypowiadać się i prowadzić dialog w sprawach, które go dotyczą.
Zebranie organizacyjne Forum Współpracy Sędziów1 odbyło się 10.6.2017 r. w Warszawie. Zostało ono zwołane przez Przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa SSN Dariusza Zawistowskiego, a zorganizowano je we współpracy ze stowarzyszeniami sędziowskimi. W zebraniu wzięło udział prawie 200 uczestników FWS z całego kraju, którzy zostali demokratycznie wyłonieni spośród sędziów sądów wszystkich szczebli. Przedstawiciele sędziów przyjęli deklarację, która określiła formułę, sposób działania oraz cele i zadania Forum Współpracy Sędziów. Na jej podstawie powołano, odpowiedzialne za organizowanie prac forum, piętnastoosobowe Stałe Prezydium FWS oraz jedenastoosobowy Zespół Interwencyjny FWS, którego zadaniem jest przyjmowanie informacji i monitorowanie przypadków zagrożeń niezawisłości sędziów i niezależności sądów.
Główną platformą komunikacji uczestników Forum Współpracy Sędziów stało się forum internetowe2, na którym toczą się dyskusje oraz podejmowane są decyzje i wyrażane są opinie, ogłaszane w formie uchwał i komunikatów. Wyniki prac Forum Współpracy Sędziów są również publikowane w mediach, na stronach internetowych stowarzyszeń sędziowskich „Iustitia” i „Themis”, a także na facebooku. Uczestnicy FWS biorą również aktywny udział w bezpośrednich spotkaniach z obywatelami, którzy bronią wolnych sądów, byli obecni pod Sądem Najwyższym w lipcu i grudniu 2017 r. oraz w lipcu 2018 r. Ponadto w czerwcu 2018 r. Forum Współpracy Sędziów było reprezentowane na spotkaniu z Europejską Siecią Rad Sądownictwa, a w grudniu 2018 r. na spotkaniu z największą amerykańską organizacją zrzeszającą prawników, American Bar Association.
Forum Współpracy Sędziów lub Stałe Prezydium FWS pozytywnie oceniło zawetowanie ustaw w sierpniu 2017 r., zabrało głos w sprawie bezprecedensowej i haniebnej kampanii billboardowej przeciwko sędziom, a także w sprawach dotyczących Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, działań organu, który zastąpił Krajową Radę Sądownictwa, odwołania prezesów i wiceprezesów sądów, udziału sędziów w debacie publicznej oraz dwukrotnie w sprawie wynagrodzeń pracowników sądów.
Zespół Interwencyjny FWS sprawnie reagował w wielu sprawach, stając w obronie sędziów suwalskich, szczecińskich, warszawskich, krakowskich, olsztyńskich, gdańskich, poznańskich, łódzkich i gorzowskich, a także Pierwszej Prezes SN Małgorzaty Gersdorf. Z kolei wyrażał krytyczne opinie w sprawie często bezprawnych działań rzeczników dyscyplinarnych sędziów sądów powszechnych, przy czym nawiasem mówiąc, jeden z nich wcześniej aspirował do członkostwa w Stałym Prezydium FWS. Na podkreślenie zasługuje fakt, że Zespół Interwencyjny reprezentuje Forum Współpracy Sędziów w ramach partnerstwa w Komitecie Obrony Sprawiedliwości, którego głównym celem jest wspieranie i obrona praworządności w Polsce.
Szczególnie cenne i oczekiwane są inicjatywy oddolne w ramach Forum Współpracy Sędziów. Do najważniejszych z nich trzeba zaliczyć: stworzenie Kodeksu Dobrych Praktyk Nadzorczych i referendum – opinii sędziów w przedmiocie działalności KRS. Pierwsza z nich nie została jeszcze w pełni zrealizowana, pomimo przesłania Krajowej Radzie Sądownictwa ukończonego projektu w listopadzie 2017 r., ale we właściwym czasie zamierzamy wrócić do tego tematu. Natomiast druga, czyli referendum, jest w trakcie realizacji, ponieważ udział w opiniowaniu wzięło dotąd ponad 3500 sędziów z ponad 150 sądów i ciągle spływają kolejne wyniki. W referendum zadane zostały dwa pytania dotyczące oceny wykonywania konstytucyjnych obowiązków przez członków organu, który zastąpił Krajową Radę Sądownictwa. Wyniki częściowe, uzyskane na połowę lutego 2019 r. wskazują, że około 90% sędziów uważa, że organ ten nie wykonuje konstytucyjnych obowiązków i jego członkowie powinni podać się do dymisji. Odmiennego zdania jest niecałe 5% sędziów. Biorąc pod uwagę znaczną liczbę uchwał zgromadzeń sędziowskich, wyłącznie krytycznych wobec tego organu, jak również kontestujących zmiany dokonane w ciągu ostatnich 3 lat w sądownictwie powszechnym i w Sądzie Najwyższym, można przyjąć, że liczby zwolenników i krytyków także tych zmian pozostają w podobnej proporcji. Przeczy to tezom autorów i zwolenników zmian dokonanych w wymiarze sprawiedliwości, jakoby ich celem było poprawienie sytuacji sędziów najniższego szczebla sądownictwa, których jest najwięcej. W rzeczywistości beneficjentami zmian nie stali się ani podsądni, ponieważ czas rozpatrywania spraw niestety się wydłużył, ani sędziowie rejonowi, których warunki pracy nie zmieniły się na lepsze. Teraz korzyści odnoszą głównie sędziowie, dla których ważniejszy od przestrzegania podstawowych zasad i postanowień Konstytucji RP, jest własny interes zawodowy i ekonomiczny, często ukrywany pod pozorem dbałości o sprawy sądu czy wydziału.
W ramach Forum Współpracy Sądów udało się zrobić bardzo wiele. Potwierdza to potrzebę istnienia ogólnokrajowego samorządu sędziowskiego, tym bardziej, że kolejne uprawnienia samorządu sędziowskiego na poziomie rejonów, okręgów i apelacji są przez polityków likwidowane z uwagi na wyrażane przez sędziów opinie sprzeczne z oczekiwaniami prezesów – ministerialnych nominatów. Bardzo istotna i aktualna jest również potrzeba wspierania sędziów, przeciwko którym bezzasadnie wszczynane są i prowadzone postępowania dyscyplinarne. Nowy, niemal inkwizycyjny system postępowania dyscyplinarnego, wymusza na sędziach, a także na przedstawicielach innych zawodów prawniczych, podjęcie wspólnych działań w celu obrony kolegów, dla których praworządność w Polsce nie jest pustym frazesem.
* Autor jest Sędzią Sądu Rejonowego w Sulęcinie, Przewodniczącym Prezydium Stałego Forum Współpracy Sędziów.
1 Dalej jako FWS.
1 Zob. https://fws.iustita.pl