Implikacje art. 207 KK. Pluralizm w pracy kuratora sądowego ze skazanym

Zjawisko przemocy w rodzinie jest częste i wymaga zastosowania odpowiednio prawa, które w wymiarze humanistycznym odnosi się do czynów przestępczych, a jednocześnie przyczyniało się do szeroko rozumianej resocjalizacji. Rola kuratora zawodowego w odniesieniu do art. 207 KK jest istotna, jeżeli chodzi o specyfikę jego pracy jak i wkład w poszanowanie osób w rodzinie. Wymaga to nie tylko znajomości przepisów prawa, lecz osobistego zaangażowania w proces powtórnej socjalizacji osób skazanych.
[hidepost]

Wprowadzenie

W ostatnich latach w Polsce można zauważyć zjawisko przestępczości zarówno wśród dorosłych, jak i nieletnich, która występuje w postaci brutalnych ataków agresji¹. Środowiskiem, które jest najbardziej narażone i zagrożone tą przemocą, jest najbliższa rodzina. W niej często występuje przemoc fizyczna (np. bicie) i bierna, związana z przemocą psychiczną (groźby, wyzwiska)². Wpływa to w dużej mierze na przestępczość podlegającą karze, którą określa sąd. Biorąc pod uwagę analizę prawną art. 207 KK, należałoby na samym początku wyjaśnić, czym jest ogólnie rozumiane pojęcie przemocy. Ma ono różne przyczyny, u podłoża których leży strach, frustracja, pewna niemoc, kryzys, problemy i sytuacje graniczne³. Zjawisko przestępczości powszechnie kojarzy się z konsekwencją zasądzenia kary, co stwarza pole do debaty, czy należy zwiększać jej restrykcyjność. Stosowany przy tej okazji dozór zaś nie może być tylko rozumiany jako czynność administracyjna sądu, lecz musi posiadać swój wymiar humanistyczny, co w tym przypadku należy rozumieć, idąc za myślą Witolda Świdy, jako „środek służący roztoczeniu pieczy nad życiem skazanego i ułatwieniu mu pomyślnego przebiegu próby”⁴. Jan Śpiewak wprost mówi, że: „dozór jako instytucja prawa karnego realizowany jest środkami prawnymi, jednakże metodami wychowawczymi”⁵.

Pojęcie przemocy w rodzinie definiuje Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 29.7.2005 r.⁶ Zgodnie z art. 2 pkt 2 PrzemDomU, przez przemoc w rodzinie „należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”. Zatem na pojęcie przemocy⁷ składają się następujące czynniki: umyślność działania sprawcy przemocy lub zaniechanie działań pozytywnych wobec członków rodziny. Skutki działania ze strony sprawcy, jakie zachodzą w wyniku stosowania przemocy, to w myśl art. 2 pkt 2 ­PrzemDomU jest narażenie ofiary „na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, naruszające jej godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodują szkody na zdrowiu fizycznym, a także niejednokrotnie wywołują cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”⁸, czyli również skutki w sferze psychicznej⁹. Takie zachowanie sprawcy składa się na pojęcie znęcania się określonego w art. 207 KK.

Ustawa o kuratorach sądowych z 27.7.2001 r.¹⁰ jest prawnym zapisem dyrektyw, gdzie kurator sądowy pełni ważną rolę w ogólnym systemie przeciwdziałania rozpowszechnianiu przestępczości. Styka się z różnymi problemami, w szczególności filozoficzno-społecznymi, prawnymi, organizacyjnymi i metodycznymi. Specyfika pracy kuratora sądowego przyjmuje reguły humanitarnego i egalitarnego działania, które są wypadkową ogólnie przyjętych praw moralnych, których celem jest szacunek do każdego człowieka, jego godność i prawa do dobrego imienia.

Przedmiotowe i podmiotowe prawne przesłanki przestępstwa znęcania się

W omawianym art. 207 KK ustawodawca używa pojęcia znęcania się, które niewątpliwie jest formą omawianego wyżej zjawiska przemocy. Od strony przedmiotowej znęcanie się stanowi znamiona czynu zabronionego i określane jest jako czynność wykonawcza, a także przedmiot czynności wykonawczej¹¹. Jeżeli chodzi o to pierwsze, to czynność ta może polegać na działaniu lub zaniechaniu właściwym lub niewłaściwym¹². Przedmiotem tej czynności może być człowiek lub rzecz, z którą związana jest czynność zabroniona. Do innych znamion znęcania się możemy uzupełniająco zaliczyć czas i miejsce oraz skutek popełnionego czynu wraz z jego okolicznościami. Znęcanie, jako pojęcie szerokie, z reguły nie jest pojedynczym zachowaniem lub czynnością, lecz szeregiem zachowań o ujemnej konotacji moralnej, gdzie sprawca ma wyraźną przewagę nad ofiarą¹³. Głównie przestępstwo znęcania się dotyczy rodziny osób najbliższych, sąsiedzkich pozostających w pewnej relacji, czy zależności ze sprawcą, a także osób słabszych, młodszych czy niepełnosprawnych.
[/hidepost]