Implikacje art. 207 KK. Pluralizm w pracy kuratora sądowego ze skazanym

(inne teksty tego autora)

[hidepost]
W pojęcie znęcania się sprawcy nad ofiarą wpisane jest również odczucie tego pierwszego, że jego zachowanie jest poniżające i bolesne w stosunku do ofiary. Jeżeli to nie zostanie wykazane, nie można mówić o znęcaniu się¹⁴. Ponadto przedmiotem znęcania mogą być czynności z zasady legalne, ale ze względu na swoją złośliwość, natarczywość, częstotliwość, motywację i okoliczności, mogą wyczerpywać znamiona czynu zabronionego¹⁵. Co do oceny sytuacji należy również mieć przekonanie przekroczenia normy, o której mówi M. Szewczyk jako „hipotetyczne odczucie wzorcowego obywatela, czyli człowieka o właściwym stopniu socjalizacji i wrażliwego na krzywdę drugiej osoby”¹⁶.

Omawiając drugi aspekt prawny dotyczący znęcania się, który zapisany jest w art. 207 § 2 KK i odnoszący się do działania sprawcy ze szczególnym okrucieństwem należy stwierdzić, że chodzi tu szczególnie o „zadawanie pokrzywdzonemu dużych cierpień (np. dotkliwe bicie, torturowanie), przekraczających znacznie swoją intensywnością określone w art. 207 § 1”¹⁷.Trzeba też wziąć pod uwagę „podatność na wiktymizację i możliwości obrony ze strony pokrzywdzonego”¹⁸. Natomiast w przypadku następstwa znęcania się, którego dotyczy § 3, czyli targnięcia się pokrzywdzonego na własne życie, trzeba stwierdzić odpowiedzialność sprawcy nawet wtedy, gdy on nie „przewidywał, że ofiara znęcania się podejmie zamach samobójczy”¹⁹. Oczywiście w tej ocenie będą brane pod uwagę: intensywność znęcania się, jawne cierpienie ofiary oraz jej stan psychiczny. Ponadto „należy dodać, że przedmiotowe warunki art. 207 § 3 KK wypełnia zarówno dokonany zamach samobójczy, jak i zamach usiłowany, gdyż obie te sytuacje wyczerpują pojęcie targnięcia się” na własne życie”²⁰.

Druga część tego rozdziału dotyczy podmiotu sprawstwa przestępstwa, o którym mówi art. 207 KK. Może nim być człowiek, który: ukończył 17 rok życia²¹ i nie był niepoczytalny w chwili popełnienia czynu²². Ustawodawca rozróżnia jeszcze przestępstwa na powszechne i indywidualne w ­zależności od możności jego popełnienia przez wszystkich czy przez określoną grupę osób. Ta ostatnia dzieli się jeszcze na popełniane czyny przestępcze właściwe i niewłaściwe ze względu na szczególną cechę podmiotu jako warunek do ich popełnienia lub brak tej cechy²³. Kiedy ­rozważamy winę sprawcy, zależy ona od stopnia jego świadomości w chwili popełnionego czynu, a określana jest jako świadoma lub nieświadoma. W omawianym przypadku chodzi wyłącznie o winę umyślną, świadomą. Tutaj rozróżniamy zamiar bezpośredni, który oznacza wolę i chęć popełnienia czynu na skutek pewnego wyobrażenia intelektualnego²⁴.

Podsumowując, należy stwierdzić, że występują różne prawne ujęcia terminu znęcania się. Zatem należałoby się zgodzić z opinią M. Szwarczyk, która twierdzi, że: „przestępstwo znęcania się może być popełnione umyślnie i to wyłącznie z zamiarem bezpośrednim”²⁵. Zamiar ewentualny posiada z pozoru nieco słabszą kwalifikację prawną, ale również może przyczynić się istotnie do sprawstwa, np. może dotyczyć to świadków przestępstwa, jak i samego sprawcy np. psychiczne znęcanie się.

Normy proceduralne kuratora w zastosowaniu art. 207 KK

Rolę kuratora sądowego wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie określają głównie przepisy Kodeksu karnego wykonawczego, rozdział XI (Prawa i obowiązki kuratora sądowego, wykonywanie dozoru, warunkowego umorzenia postępowania i warunkowego zawieszenia wykonywania kary), Oddział 1 (prawa i obowiązki kuratora sądowego oraz dozór art. 169–176 KKW), a także następujące przepisy ogólne Kodeksu karnego (art. 67, 73–75, 97 KK)²⁶. Należy wspomnieć, że art. 176 KKW uzupełniony jest dodatkowo o Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 13.6.2016 r. w sprawie sposobu i trybu wykonywania czynności przez kuratorów sądowych w sprawach karnych wykonawczych²⁷. Szczególne zastosowanie mają tutaj przepisy § 16, gdzie kurator sprawuje dozór nad sprawcą przemocy w rodzinie.

Nierzadko w pracy kuratora, który sprawuje dozór nad skazanymi, sąd orzeka winę na podstawie art. 207 KK i wymierza karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania²⁸. W takiej sytuacji kurator sądowy ma obowiązek zapoznać się z aktami głównymi sprawy, ale przede wszystkim wskazać, jaki punkt określa skazanego w grupie podwyższonego ryzyka (C), która wynika z art. 169b § 3 KKW: „1) skazanych określonych w art. 64 § 1 i 2 KK; 2) skazanych, którzy po wydaniu wyroku lub w okresie próby popełnili przestępstwo podobne; 3) osoby uzależnione skazane za przestępstwo pozostające w związku z używaniem alkoholu, środka odurzającego lub innego podobnie działającego środka; 4) skazanych za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego, a także za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej popełnione w związku z zakłóceniem czynności psychicznych o podłożu seksualnym innym niż choroba psychiczna; 5) skazanych z zaburzeniami psychicznymi, jeżeli zaburzenia te miały związek z popełnieniem przestępstwa; 6) skazanych w związku ze stosowaniem przemocy w rodzinie, którzy pozostają z osobą pokrzywdzoną we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie próby, z wyłączeniem osób, wobec których zastosowano warunkowe umorzenie postępowania; 7) skazanych związanych z subkulturami przestępczymi lub grupami mającymi związek ze środowiskiem przestępczym; 8) skazanych, którzy wymagają intensywnych działań w okresie próby ze względu na dotychczasową karalność, sposób życia, właściwości osobiste i zachowanie w okresie próby, w tym stopień wykonania orzeczonych obowiązków, albo ze względu na inne okoliczności”²⁹.

[/hidepost]