Implikacje art. 207 KK. Pluralizm w pracy kuratora sądowego ze skazanym

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

Sąd, zawieszając karę, może nałożyć na skazanego obowiązki określone w art. 72 KK, o które może również wnioskować kurator, czyli: „1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, 2) przeproszenia pokrzywdzonego, 3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, 4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu, 5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, 6) poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym, 6a) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych, 7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, 7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób, 7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, 8) innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa”³⁰. W uzupełnieniu do ust. 7b należy dodać, że: „sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym”³¹ oraz, jeżeli zaszła taka okoliczność, może „zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5, albo do uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7”³².

Na podstawie powyższych obowiązków, jakie powinna przestrzegać skazana osoba stosująca przemoc, określone są też czynności kuratora, które powinny przyczynić się do obligatoryjnego wypełnienia obowiązków przez skazanego. W kwestii przeproszenia pokrzywdzonego należy rozumieć osobiste i moralne wypowiedzenie skruchy za popełnione zło, które stanowi element wychowawczy. Sąd winien wyznaczyć czas, formę i treść przeprosin. Szczególnie jest to ważne w sytuacjach, kiedy chodzi o przemoc domową, wyrządzone zło najbliższym osobom. W tym ekspiacyjnym wydarzeniu powinien towarzyszyć kurator. Również, jeżeli chodzi o oddziaływanie w formie terapii mające charakter odwykowy, rehabilitacyjny, psychoedukacyjny, czy korekcyjno-edukacyjny kurator powinien pomóc w znalezieniu takiego ośrodka, gdzie skazany mógłby odbywać ten obowiązek. Oddziaływanie ma cel zarówno leczniczy, jak i wychowawczy, resocjalizacyjny. Ta zasada kierowania skazanego na terapię oddziaływania korekcyjno-edukacyjnego powinna być zawsze w przypadku pierwszego naruszenia prawa, gdzie zachodzi przemoc wobec rodziny. Gdyby sąd nie zastosował tego obowiązku w orzeczeniu wyroku, kurator powinien, po dokonaniu oceny skutecznych metod oddziaływania na skazanego, wnioskować o nałożenie na dozorowanego tego obowiązku³³. Program ten nie tylko ma służyć zmianie zachowań i postaw osoby stosującej przemoc wobec bliskich, ale przede wszystkim ukształtować powinność traktowania właściwych relacji międzyludzkich i adekwatnego reagowania na czynniki destrukcyjne, które mogą przejawiać się w myślach i próbach samobójczych. Rola kuratora i umiejętność podejścia do sprawcy jest bardzo kluczowa w całym procesie resocjalizacyjnym³⁴. Kontakt z drugim człowiekiem bywa niejednokrotnie frustrujący i stanowi źródło różnych problemów. Osoby uczestniczące w programie mają możliwość nie tylko wypracowania właściwego repertuaru zachowań, ale także okazję do wzbudzenia w sobie pewnej autorefleksji i analizy własnego postępowania. Informacji o takim programie można poszukiwać w Starostwie Powiatowym czy innych organizacjach samorządowych, fundacjach³⁵, które prowadzą edukację resocjalizacyjną, takich jak np. miejskie ośrodki pomocy rodzinie itp.³⁶. Udzielana pomoc psychologiczna przez odpowiednio przygotowanych specjalistów ma nie tylko zwiększyć zdolność samokontroli agresywnych zachowań, ale przede wszystkim może otworzyć etap introspekcji, dzięki czemu osoba, która ukończy program być może zdecyduje się na własną psychoterapię. Każdy obowiązek, jaki nakłada sąd na skazanego, kurator ma za zadanie dopilnować, aby został wykonany poprawnie i był przestrzegany.

Jeżeli relacja skazanego się nie zmienia lub widać rażące naruszenia orzeczenia sądu, to kurator powinien wnioskować o ustanowienie, rozszerzenie, zmianę lub uchylenie obowiązków w okresie próby³⁷.

Przy pojawiających się kolejnych przypadkach stosowania przemocy w rodzinie przez skazanego przy jednoczesnym łamaniu obowiązków i postanowień sądu, jest zasądzana kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby (zwykle 3 lata) wraz z orzeczonym dozorem kuratora sądowego³⁸. Powszechnie praktyka kuratora w takim przypadku polega na wnioskowaniu o zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności. Wówczas sąd zarządza na podstawie art. 75 § 1a KK wykonanie kary. Kiedy dochodzi do ponownego użycia przemocy i cierpią w dalszym stopniu osoby pokrzywdzone, działanie kuratora i rozpatrzenie jego wniosku o zarządzenie kary pozbawienia wolności musi przebiegać sprawnie. W tej sytuacji w 2011 r. Ministerstwo Sprawiedliwości opracowało wzór wniosku³⁹ (od 2012 r. aktualizacja).

Poza ogólnymi wytycznymi procedurami, jakie obowiązują kuratora wobec skazanego⁴⁰, współpraca z różnymi organami takimi jak Policja, instytucje, stowarzyszenia czy organizacje są koniecznym elementem w procesie resocjalizacji skazanego. Także wywiad środowiskowy czy kontakt telefoniczny lub osobisty są wymogiem również wynikającym z KKW⁴¹. Kiedy pojawiła się Ustawa z 10.6.2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw⁴², wprowadzono wiele nowych instytucji mających na celu oddzielenie sprawcy przemocy w rodzinie od pokrzywdzonych. Dało to możliwość zapewnienia skutecznej pomocy, a zarazem realizacji ustawy i stworzenia właściwego fundamentu konkretnego uruchomienia telefonu interwencyjno-informacyjnego. W związku z tym Minister Sprawiedliwości, Komendant Główny Policji, a także Krajowa Rada Kuratorów 29.11.2010 r. podpisali tzw. „Procedury współpracy służby kuratorskiej oraz funkcjonariuszy Policji w stosunku do osób, wobec których wykonywane jest orzeczenie sądu w związku z popełnieniem czynów karalnych polegających na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej”⁴³. Celem ich jest lepsza i bardziej skuteczna współpraca Policji z kuratorami sądowymi dozorującymi sprawców przestępstw dotyczących stosowania przemocy w rodzinie oraz zwiększenie bezpieczeństwa pokrzywdzonych ofiar przemocy domowej⁴⁴.

[/hidepost]