Instytucja sędziego pokoju w Hiszpanii1
[hidepost]
Kryteria wyboru na stanowisko sędziego pokoju
Jeśli przeanalizujemy stopień zaangażowania obywateli w sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przewidziany w hiszpańskim prawie regulującym dostęp do stanowiska sędziego pokoju, możemy stwierdzić, że ustanawia ono szerokie możliwości. Każdy, pełnoletni obywatel Hiszpanii, który w pełni korzysta z przysługujących mu praw, może zostać sędzią pokoju (Art. 102 LOPJ i Art. 1.2 i 13 RJP). W przeciwieństwie do innych systemów prawnych, takich jak Portugalia, gdzie wiekiem minimalnym jest 30 lat, w prawie hiszpańskim nie ustanowiono wieku innego niż 18 lat8. Sędziowie pokoju podlegają również dosyć podobnemu systemowi wymagań podmiotowych (nie mogą być osobami niepełnosprawnymi fizycznie lub umysłowo; muszą być niekarani, nie mogą być oskarżeni o poważne przestępstwa czy pozbawieni praw obywatelskich, jak stanowi Art. 303 LOPJ9), wyłączeniu konfliktów interesów (Art. 102 LOPJ) oraz zakazów10 w porównaniu z sędziami zawodowymi, z wyjątkiem, że mogą „uczyć lub prowadzić badania prawne i wykonywać działalność zawodową lub handlową, które nie naruszają ich bezstronności oraz niezależności, ani nie ingerują w ścisłe spełnianie ich obowiązków sądowych” (Art. 14.2 RJP).
Podkreślić należy, iż odmiennie niż w odniesieniu do sędziów zawodowych, istnieje możliwość powołania na sędziów pokoju osób bez wykształcenia prawniczego (Art. 102 LOPJ), jak również, aby zostać sędzią pokoju nie są wymagane żadne specjalne kwalifikacje. W odniesieniu do sędziów pokoju, odmiennie niż w odniesieniu do sędziów zawodowych, nie ma zastosowania wiek emerytalny – 70 lat (Art. 386 LOPJ).
Status sędziów pokoju
Sędziowie pokoju jako sędziowie niezawodowi nie przynależą do stanu sędziowskiego (Carrera Judicial), chociaż są organami władzy sądowniczej podczas pełnienia urzędu. W rzeczywistości istnieje znaczna różnica w porównaniu z sędziami zawodowymi, którzy dostęp do stanowisk uzyskują na podstawie konkursu publicznego rozstrzyganego według kwalifikacji (Art. 301 i 301f LOPJ)11.
Status sędziów pokoju jest dyskusyjny. Po pierwsze, należy zaznaczyć, że nie są oni częścią stałego organu podlegającego Administracji Wymiaru Sprawiedliwości, jak można wywnioskować z Art. 1.1 RJP: „sędziowie pokoju pełnią funkcje jurysdykcyjne bez przynależności do Carrera Judicial” oraz „bez charakteru zawodowego”. W konsekwencji sędziowie pokoju nie są urzędnikami publicznymi ani pracownikami państwowymi zatrudnionymi na czas nieokreślony. Ich mandat trwa 4 lata i nie może być przedłużony (z zastrzeżeniem, że możliwe jest ponowne objęcie urzędu sędziego pokoju z zakończeniem poprzedniej kadencji na skutek nowego wyboru, zgodnie z Art. 28.1 RJP). Podkreślić jednak należy, iż nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoba, która była sędzią pokoju, starała się o reelekcję, tyle razy, ile chce, dopóki posiada poparcie większości głosów Sesji Plenarnej Rady Miejskiej.
Swoista jest procedura wyboru sędziów pokoju. Proces ich wyboru przebiega następująco. Sąd Wyższej Instancji Wspólnoty Autonomicznej informuje odpowiednią Radę Miejską o wakatach na stanowiskach sędziów pokoju, aby mogły być one opublikowane z należytym wyprzedzeniem, zarówno w Dzienniku Urzędowym Prowincji, jak również w drodze obwieszczeń na tablicach w Urzędach Miasta, w sądach I instancji i śledczych (Juzgados de Primera Instancia e Instrucción de lo Mercantil, de lo Penal, de lo Contencioso – Administrativo, de lo Social, de Menores, de Violencia de Genero y de Vigilancia Penitenciaria), oraz w sądach pokoju (Juzgados de Paz) (Art. 5 RJP). Sesja Plenarna Rady Miejskiej wybiera bezwzględną większością swoich członków na stanowisko sędziego pokoju, kandydata, który „spełnia warunki prawne” spośród kandydatów, którzy się zgłosili. W przypadku braku kandydatów, mogą również wybrać kogoś „dowolnie, z zastrzeżeniem takich samych wymogów proceduralnych”. Regulacja ta obejmuje sytuacje, gdy wybrana osoba może nie zaakceptować stanowiska. Decyzja ta jest przekazywana do sądu I instancji w celu skierowania sprawy do Izby Zarządzającej odpowiedniego Sądu Wyższej Instancji wraz z poświadczeniem. Poświadczenie zawiera:
a) szczegóły okoliczności wyboru (np. data zgłoszenia, miejsce publikacji ogłoszeń, informacje o wnioskach oraz ich numer, itp.);
b) zgodność z wymaganym kworum oraz
c) dane identyfikacyjne oraz potwierdzenie zdolności i kompatybilności osób wybranych na stanowisko (Art. 7 RJP).
Decyzja o wyborze nie wymaga uzasadnienia, nie ma także żadnego odniesienia się do jakiejkolwiek skali merytorycznej, stąd też nie dziwi, że doktryna uważa decyzje o wyborze sędziów pokoju za – jeśli nie arbitralne – to co najmniej dyskrecjonalne.
Po otrzymaniu decyzji przez Izbę Zarządzającą Sądu Wyższej Instancji, jej członkowie muszą jedynie zweryfikować czy wybrani kandydaci spełniają „warunki zdolności i wybieralności” przed mianowaniem ich na stanowisko, bez żadnego pola do manewru. Tylko w przypadku, gdy Izba uzna, że osoba lub osoby wybrane nie spełniają tych wymogów prawnych, może ona „bezpośrednio wybrać sędziów pokoju” (Art. 9 RJP), poprzez rozpoczęcie nowego procesu, podobnego do tego przeprowadzonego przez Radę Miasta12. Wszystkie decyzje o mianowaniu Sędziów Pokoju podlegają apelacji do Posiedzenia Plenarnego Ogólnej Rady Sądownictwa (Art. 12 RJP).
Po mianowaniu, nowi sędziowie pokoju obejmują urząd po złożeniu takiego samego oświadczenia jak sędziowie zawodowi (Art. 318 LOPJ).
[/hidepost]