Instytucja sędziego pokoju w Hiszpanii1
[hidepost]
d) Prawo do wakacji i urlopu. Zgodnie z Art. 370–377 LOPJ sędziowie pokoju mogą korzystać z urlopu na takich samych zasadach jak sędziowie zawodowi, ale z „wyjątkami wynikającymi z rodzaju ich stanowiska oraz jego nieprofesjonalnego charakteru” (Art. 29 RJP);
e) Traktowanie i honory. Sędziowie pokoju zasługują na takie samo traktowanie i honory, jakie przysługują sędzią zawodowym, więc powinno się do nich zwracać „Wysoki Sądzie.”
2. Obowiązki
Sędziowie pokoju mają następujące obowiązki:
a) mają obowiązek objęcia urzędu w terminie 20 dni od opublikowania ich nominacji;
b) mają obowiązek zamieszkania w mieście, w którym znajduje się urząd sędziego pokoju, chyba że Izba Zarządzająca odpowiedniego Sądu Wyższej Instancji zezwoli z uzasadnionych powodów na zamieszkanie w innym mieście, co dopuszczalne jest pod warunkiem, że jest to zgodne z obowiązkami urzędu (Art. 17 RJP);
c) stosować się do rygorystycznego systemu zakazów, podobnie jak sędziowie (z treści Art. 23 RJP w zw. z Art. 389 i ff. LOPJ wynika: zakaz sprawowania urzędu lub udziału w wyborach powszechnych, nominacji politycznych, adwokatury itp.), z wyjątkiem:
i) możliwości prowadzenia badań akademickich lub prawnych, który jest również przewidziany w Art. 389 LOPJ dla sędziów zawodowych;
ii) możliwości wykonywania „działalności zawodowej lub handlowej, która nie wymaga udzielania porad prawnych, a która z uwagi na swój charakter nie jest w stanie zapobiec lub zmniejszyć ich bezstronności lub niezależności i nie ingeruje w ich ścisłe przestrzeganie obowiązków sądowych”, przy czym ten drugi wyjątek odnosi się tylko do sędziów pokoju (Art. 14 RJP);
d) mają obowiązek zachowania poufności w odniesieniu do danych osób fizycznych lub prawnych nabytych w sądzie (Art. 24 RJP, w analogicznym brzmieniu do Art. 396 LOPJ);
e) mają obowiązek zaprzestania sprawowania urzędu zgodnie z zasadami, czyli po 4 latach od objęcia urzędu, z wyjątkiem wcześniejszego przypadku nieprzewidzianej niepełnosprawności.
3. Odpowiedzialność
W wyniku sprawowania urzędu sędziowie pokoju podlegają reżimowi odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej analogicznie do sędziów zawodowych (Art. 30–32 RJP w odniesieniu do Art. 405i LOPJ).
Po pierwsze, mogą być osądzeni o przestępstwa popełnione podczas wykonywania ich funkcji (Art. 30 RJP i Art. 405 LOPJ). Chociaż nie jest to częste, czasami zdarzały się sprawy przeciwko sędziom pokoju o przestępstwa takie jak fałszowanie zaświadczeń, wypaczenie sprawiedliwości poprzez złośliwe opóźnienia wymierzania sprawiedliwości lub opóźnianie w objęciu urzędu sędziowskiego.
Po drugie, gdy nie wypełniają swoich obowiązków lub naruszają zakazy oraz zasady o konfliktach interesów, mogą również podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej przed Generalną Radą Sądowniczą (Art. 417 LOPJ).
Do czasu reformy LOPJ w 2015 r.22 sędziowie pokoju ponosili bezpośrednią odpowiedzialność cywilną, ponieważ byli bezpośrednio odpowiedzialni za szkody, które mogli spowodować w trakcie wykonywania swojego stanowiska. Chociaż system ten został zniesiony, to zastąpiono go mechanizmem odpowiedzialności państwa w przypadku błędów sądowych lub nieprawidłowego działania administracji wymiaru sprawiedliwości (Art. 292 LOPJ).
Sędziowie pokoju w świetle aktualnych gwarancji konstytucyjnych i europejskich
Po przeanalizowaniu statusu i funkcji sędziów pokoju możemy się zastanawiać, czy rzeczywiście podlegają oni hiszpańskiej Konstytucji z 1978 r. i europejskim podstawowym standardom wytyczonym przez prawo europejskie.
Analizy wymaga Art.1 RJP, który przywrócił im ich obecny status w hiszpańskim systemie sądowym: „Zgodnie z postanowieniami Art. 298.2 LOPJ, sędziowie pokoju sprawują funkcje jurysdykcyjne bez przynależności do Carrera Judicial, podlegając systemowi prawnemu, bez konieczności wykształcenia prawniczego oraz na określoną kadencję, co stanowi część ich mandatu władzy sądowniczej”.
Można wywnioskować z tego przepisu, że sędziowie pokoju sprawują jurysdykcję identyczną do sędziów zawodowych i są jednakowo chronieni ustawą prawną, jednak różnią się znacząco od sędziów zawodowych trzema cechami: kadencyjnością, brakiem wymogu ukończenia studiów prawniczych, a w konsekwencji brakiem przynależności do Carrera Judicial oraz sposobem wyboru uzależnionym od polityków.
Na tym etapie można postawić kilka pytań: Czy sędziowie pokoju rzeczywiście istnieją jako niezależne organy sądownictwa? Czy są oni wystarczająco wykwalifikowani, aby sprawować wymiar sprawiedliwości i stosować prawo? Czy zwiększają udział czynnika obywatelskiego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w taki sposób, że wymiar sprawiedliwości staje się bardziej skuteczny?
[/hidepost]