Językoznawstwo sądowe w praktyce
Problematyka znieważenia obecna jest również w tekście Jolanty Piwowar pt. „Czy użycie wulgaryzmów zawsze kwalifikuje się na akt oskarżenia z art. 212 KK. Rozważania o swobodzie wypowiedzi dziennikarskiej na przykładzie publikacji felietonów”. Jak wskazuje tytuł, problem pojawia się w kontekście dozwolonej krytyki prasowej, a akt oskarżenia dotyczy zniesławienia. Artykuł zawiera omówienie przygotowanej przez autorkę opinii sądowej. Zadaniem biegłej było ustalenie, czy wskazane wyrażenia mają znaczenie zniesławiające. Artykuł zapoznaje z leksykologiczno-korpusową metodą analizy materiału językowego, którą posłużyła się biegła.
Z kolei ogólne rozważania o zadaniach językoznawcy przygotowującego opinie w sprawach o zniesławienie zawiera artykuł Jarosława Liberka pt. „Ustalanie treści tekstu, który zniesławia. Zakres analizy i interpretacji językowej w procesach o pomówienie”. Zdaniem autora, do zadań biegłego należy jedynie ustalenie treści zawartej w tekście będącym przedmiotem postępowania. Wypowiadanie się w sprawie tego, czy ustalone treści są adekwatne w stosunku do stanu faktycznego i czy są pomawiające leży natomiast w gestii sądu.
Kolejne teksty pokazują inne obszary badawcze językoznawstwa sądowego. Artykuł Moniki Zaśko-Zielińskiej pt. „Autorstwo prywatnej korespondencji mailowej w świetle analizy konwersacyjnej oraz umiejętności edycji tekstu elektronicznego” pokazuje skuteczność ustalania autorstwa anonimowych wiadomości na podstawie analizy ich treści, cech gatunkowych i wyznaczników umiejętności edycji elektronicznej tekstu. Czytelnik ma możliwość poznania kolejnej metody badawczej przydatnej w pracy biegłego językoznawcy, wykorzystującej podstawy analizy konwersacyjnej, genologii lingwistycznej i ocenę jakości pisma.
Z kolei artykuł Michała Szczyszka pt. „Plagiat jako przedmiot analizy biegłego językoznawcy” przedstawia przydatność narzędzi lingwistycznych do identyfikacji tekstów o charakterze plagiatu. Podstawą materiałową opracowania są dwie sprawy dotyczące plagiatu w środowisku naukowym. Autor dowodzi ponadto, że językoznawca, by ustalić, czy dany tekst jest plagiatem, nie musi być specjalistą z dziedziny, której dotyczy badany tekst.
Ostatni tekst autorstwa Krzysztofa Kredensa pt. „Biegły językoznawca w systemie kontradyktoryjnym” pokazuje rolę biegłego językoznawcy w anglosaskim systemie prawnym. W artykule omówiono rolę biegłego na poszczególnych etapach postępowania karnego, od momentu jego zatrudnienia przez pełnomocnika oskarżonego bądź oskarżyciela, aż do przesłuchania przez prawników stron w obecności ławy przysięgłych. Przedyskutowane zostały także wytyczne dla biegłych, zarówno te zawarte w oficjalnych zaleceniach ministerialnych, jak i w orzecznictwie, oraz wpływ tych wytycznych na metodologię przygotowywania i przedstawiania ekspertyz. Poruszona została kwestia zróżnicowanego typu odbiorców ekspertyz i trudności związanych z koniecznością kompleksowego, a jednocześnie przystępnego, przedstawiania wyników analiz zwłaszcza członkom ławy przysięgłych. Szczególną uwagę poświęcono propagowanemu w piśmiennictwie anglosaskim paradygmatowi biegłego językoznawcy jako przewodnika, tj. takiego uczestnika postępowania, którego jedynymi zadaniami są przygotowanie dla sądu analizy przedmiotowego materiału dowodowego i wskazanie wariantów interpretacyjnych.
Mamy nadzieję, że lektura artykułów zamieszczonych w tym numerze „Kwartalnika Iustitia” zachęci Państwa do rozwijania współpracy z biegłymi językoznawcami, co zaowocuje rozwojem metod i narzędzi językoznawstwa sądowego oraz wpłynie na jakość stosowania prawa.
Małgorzata Gębka-Wolak
Michał Szczyszek
* Redaktor numeru; doktor hab. nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa polonistycznego, profesor w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, biegły z zakresu językoznawstwa współczesnego przy Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy; ORCID: 0000-0003-4587-496X.
** Redaktor numeru; doktor hab., profesor w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w Zakładzie Frazeologii i Kultury Języka Polskiego oraz w Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej (NASK) – Państwowy Instytut Badawczy; ORCID: 0000-0002-0253-7296.