• Prawo karne
  • Artykuł pochodzi z numeru IUSTITIA 4(22)/2015, dodano 3 kwietnia 2016.

Kilka problemów materialnego prawa wykroczeń

Paweł Mroczkowski
(inne teksty tego autora)

[hidepost]
Dnia 1.10.1960 r. weszła w życie ustawa z 14.6.1960 r. o zagospodarowaniu lasów i nieużytków nie stanowiących własności Państwa oraz niektórych lasów i nieużytków państwowych13. Ustawa przewidywała obowiązek uzyskania zezwolenia na wyrąb (art. 17 ZagospLasU60). Wyrąb bez zezwolenia (art. 35 ust. 1 ZagospLasU60) stanowił czyn ścigany w postępowaniu karno-administracyjnym (art. 39 ZagospLasU60). Wydane na podstawie art. 17 ZagospLasU60 zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 17.12.1960 r. w sprawie ustalenia zasad i trybu wydawania zezwoleń na wyrąb drzew w lasach nie stanowiących własności Państwa i w niektórych lasach państwowych oraz trybu i sposobu kontroli użytkowania tych lasów14 przewidywało ocechowanie drzew wyznaczonych do wyrębu na podstawie zezwolenia (§ 4). Ustawa ta obowiązywała do 31.12.1973 r.

Dnia 1.1.1974 r. weszła w życie ustawa z 22.11.1973 r. o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności Państwa15. Artykuł 11 ust. 1 ZagospLasU73 przewidywał obowiązek uzyskania zezwolenia na wyrąb. Artykuł 25 ust. 1 pkt 1 ZagospLasU73 penalizował czyn polegający na wyrębie bez zezwolenia albo niezgodnie z zezwoleniem (nie określając, czy jest to przestępstwo, czy wykroczenie). Wydane na podstawie art. 11 ust. 2 ZagospLasU73 rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z 14.1.1974 r. w sprawie zezwoleń na wyrąb drzew w lasach nie stanowiących własności Państwa16 w § 5 przewidywało cechowanie „drzewek choinkowych” wyciętych na podstawie zezwolenia, a w § 8 uchyliło wskazane wyżej zarządzenie z 1960 r. Zagosp­LasU73 obowiązywała do 31.12.1991 r.

Dnia 1.1.1992 r. weszła w życie ustawa z 28.9.1991 r. o lasach17. Ustawa ta nie przewidywała ani obowiązku zezwolenia na wyrąb, ani obowiązku zgłoszenia wyrębu, a jedynie, w przypadku lasów niepaństwowych, decyzję wojewody w sprawie pozyskania drewna niezgodnie z planem urządzenia lasu w wypadkach losowych (art. 23 ust. 3 LasU) – nie nazwaną pozwoleniem, ale w istocie je stanowiącą. Mocą art. 1 pkt 9 ustawy z 24.4.1997 r. o zmianie ustawy o lasach18 dnia 5.9.1997 r. do LasU dodano art. 14a, wprowadzający obowiązek cechowania drewna. Ustawa nie określa celu tej czynności ani sankcji niedochowania tego obowiązku. W praktyce działania organów administracji leśnej ocechowanie drewna jest rozumiane jako stwierdzenie „legalności” jego pozyskania, rozumianej jako zgodność pozyskania z zasadami gospodarki leśnej, czy też jako pozyskanie bez naruszenia prawa własności. W tej treści LasU obowiązuje do dziś.

Jeszcze przed wejściem w życie tej nowelizacji, mocą art. 1 pkt 3 ustawy z 2.12.1994 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń19, dnia 23.2.1995 r. do Kodeksu wykroczeń dodano art. 158 § 1, kontrawencjonalizujący czyn polegający na wyrębie drewna we własnym lesie niezgodnie z planem urządzenia lasu lub bez wymaganego zezwolenia. Mocą art. 5 pkt 2 ZmLasU, dnia 5.9.1997 r. zmieniono treść tego przepisu, rozszerzając go o niezgodność wyrębu z uproszczonym planem urządzenia lasu i z decyzją określającą zadania z zakresu gospodarki leśnej.

Z powyższego zestawienia płyną następujące wnioski:

1)  w zakresie gospodarki leśnej ustawodawca wyraźnie rozróżnia pozwolenie (względnie zezwolenie) na wyrąb drzewa od ocechowania drzewa, czy to wyrąbanego, czy przewidzianego do wyrębu. Pozwolenie ma charakter czynności władczej (decyzji administracyjnej związanej), cechowanie – czynności technicznej;
2)  instytucja pozwolenia władzy administracyjnej na wyrąb drewna we własnym lesie, istniejąca w polskim prawie leśnym w takiej czy innej formie od 1932 r., z wejściem w życie LasU została usunięta z porządku prawnego;
3)  nowelizując LasU i Kodeks wykroczeń ZmLasU ustawodawca wprowadził do LasU obowiązek cechowania drzewa, jednak do katalogu zachowań naruszających przepisy LasU, kontrawencjonalizowanych przez art. 158 § 1 KW, nie wprowadził – pomimo, że mógł – niedochowania tego obowiązku, a tylko niezgodność wyrębu z uproszczonym planem bądź decyzją.

Z tego zaś płyną wnioski, że:

  •  pominąwszy jedyny szczególny przepis art. 23 ust. 3, LasU nie przewiduje obecnie żadnego zezwolenia ani pozwolenia na wyrąb drewna we własnym lesie20;
  • za pozwolenie, o którym mowa w art. 158 § 1 KW, nie można poczytywać cechowania drewna.

Ostatecznie oznacza to, że wyrąb drewna we własnym lesie bez jego ocechowania nie jest zachowaniem zabronionym przez art. 158 § 1 KW21.

Tymczasem bodaj wszystkie wnioski o ukaranie za czyn z art. 158 § 1 KW, które dotychczas autorowi jako sędziemu przedstawiono do rozstrzygnięcia, opierały się na założeniu przeciwnym: że brak ocechowania jest tożsamy z brakiem pozwolenia. Stwierdzenie przez policjantów braku znaków cechowania na drewnie zakwestionowanym u mniemanego sprawcy automatycznie prowadziło do przedstawienia mu zarzutu popełnienia wykroczenia z art. 158 § 1 KW (do którego zresztą sprawcy nieodmiennie się przyznawali, niekiedy nawet dobrowolnie poddając się karze).

Zasada nullum crimen sine lege nie pozostawia miejsca dla takiej praktyki w państwie prawa. W przypadku złożenia wniosku o ukaranie za czyn polegający na wyrębie drewna bez pozwolenia, który nie dotyczy szczególnej sytuacji z art. 23 ust. 3 LasU (która jest tak wyjątkowa, że w praktyce w ogóle się nie zdarza), prezes sądu (w praktyce przewodniczący wydziału albo najczęściej sędzia sprawozdawca) powinien skierować sprawę na posiedzenie, na którym sąd powinien umorzyć postępowanie na podstawie art. 5 § 1 pkt 2 KPW. Skoro bowiem przepis ustawy nie wymagał od obwinionego uzyskania pozwolenia na wyrąb drewna we własnym lesie, to pozwolenie to nie było wymagane w rozumieniu art. 158 § 1 in fine KW, więc dokonując tego wyrębu bez pozwolenia obwiniony nie wyczerpał swym zachowaniem znamion wykroczenia z tego przepisu.
[/hidepost]