Kilka uwag o „reformowaniu” Krajowej Rady Sądownictwa

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

W tym miejscu konieczne jest też odniesienie się do jeszcze jednej kwestii. W Konstytucji RP Sejm nie został określony jako podmiot, który jest władny do wyboru sędziów do KRS. Za niekonstytucyjnością tego rozwiązania przemawiają aż dwa argumenty. Po pierwsze, Sejm i Senat zostały wskazane jako organy, które spośród swoich członków wybierają odpowiednio 4 oraz 2 członków KRS. Trudno więc przyjąć, że ustrojodawca zmierzał do powierzenia pierwszej izbie polskiego parlamentu wyboru dodatkowych osób, tym razem spoza swego grona¹¹. Drugi argument wiąże się z charakterem prawnym KRS. Jest ona bowiem uznana za swoisty organ samorządu sędziowskiego. Swoisty, ze względu na to, że w jego składzie zasiadają też w mniejszości osoby niebędące sędziami. Dlatego logiczne i uzasadnione jest przyjęcie, że w zamierzeniu ustrojodawcy to właśnie sędziowie mieli wybierać swoich przedstawicieli w skład KRS¹². Pośrednio zresztą przesądza o tym sam art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP, w którym mowa jest, że w organ ten współtworzy „piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych”. W mojej ocenie, brak określenia podmiotu dokonującego wyboru, nie oznacza, że mogą to być podmioty niepowiązane z władzą sądowniczą, lecz pozwala jedynie na dowolność w sposobie dokonania tych wyborów przez środowisko sędziowskie. Jak słusznie podkreśla K. Grajewski, pozbawienie władzy sądowniczej prawa wyboru swoich przedstawicieli do KRS jest także „niezgodne z zasadami podziału i równoważenia władz (art. 10 Konstytucji RP), a także zasadami niezależności i odrębności władzy sądowniczej (art. 173 i art. 186 ust. 1 Konstytucji RP)”¹³.

Innym problemem wynikającym ze wspomnianego sposobu wyboru sędziów przez Sejm jest brak gwarancji reprezentatywności sędziów poszczególnych sędziów w KRS oraz brak precyzyjnie wskazanych kryteriów wyboru, a także brak zapewnienia reprezentacji poszczególnych sądów w składzie Rady. Nie można mieć wątpliwości, że stanowi to znaczące normy konstytucyjne wynikające z treści art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji RP¹⁴. Wreszcie, wobec tego rozwiązania można też podnieść i inne zarzuty. Przede wszystkim powoduje ono pozbawienie sędziów bezpośredniego wpływu na większą część składu osobowego KRS, a co za tym idzie oznacza to naruszenie konstytucyjnej zasady niezależności sądów¹⁵. Władza ta może wszakże być jedynie hamowana przez pozostałe władze, a nie podlegać kontroli przez nie. W tym wypadku, taka kontrola przyznana zostałaby Sejmowi. W konsekwencji uważam, że jeśli reformować sposób kreacji członków KRS to w takim kierunku, który pozwoli na dalsze uniezależnienie trzeciej władzy od legislatywy i egzekutywy, ze swojej natury mających polityczny charakter. Natomiast wybór sędziów do KRS przez Sejm, w którym zasiadają przedstawiciele reprezentujący konkretne stronnictwa polityczne w dużej mierze negatywnie wpływa na ich konstytucyjnie chronioną apolityczność.

Drugą zmianą, którą przewidywała nowelizacja ustawy o KRS z lipca 2017 było podzielnie KRS na dwa odrębne zgromadzenia, co również nie miało jakichkolwiek podstaw konstytucyjnych. Obecnie bowiem KRS jest organem jednolitym, w którym każdy z członków dysponuje tożsamymi uprawnieniami i obowiązkami¹⁶. W świetle wspomnianej ustawy w skład jednego z nich Pierwszego Zgromadzenia wchodzić mieli przede wszystkim politycy, a więc: 4 posłów, 2 senatorów, Minister Sprawiedliwości, przedstawiciel Prezydenta, a także wiryliści, czyli prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i I prezes Sądu Najwyższego. Drugie zgromadzenie mieli tworzyć pozostali członkowie KRS. Zasadniczo głos każdego zgromadzenia miał być równy, co skutkowałoby tym, że w przypadku podejmowania uchwał niezbędne byłoby uzyskanie poparcia dla niej osobno w każdym zgromadzeniu. W efekcie powodowałoby to istotną nierówność praw członków KRS poprzez zdecydowane wzmocnienie pozycji członków Pierwszego Zgromadzenia, a więc innymi słowy, wzmocnienie czynnika politycznego w składzie Rady¹⁷. Tej nierówności nie zmieniał fakt, że projekt przewidywał, że możliwe byłoby przełamanie stanowiska Pierwszego Zgromadzenia, ale wyłącznie wtedy, gdy opowiedzą się za tym jednomyślnie wszys­cy sędziowie zasiadający w KRS, i to zarówno pochodzący z wyboru, jak i wiryliści. Nie można również zapominać, że taki tryb rozstrzygania przez KRS niósłby za sobą inne niebezpieczeństwo, jakim byłaby możliwość paraliżu prac całej Rady, związana z niemożnością podjęcia uchwał przez ten organ, a co za tym idzie chociażby niemożności skutecznego przedstawiania kandydatów na stanowiska sędziowskie. Nie można też pominąć aspektu konstytucyjnego, gdyż ustawa zasadnicza nie przewiduje wewnętrznego podziału Rady, traktując go jako organ jednolity¹⁸. Prowadzi to więc do wniosku, że rozwiązanie zawarte w projekcie nie sposób uznać za konstytucyjne, lecz za stojące w sprzeczności z treścią art. 187 ust. 1 Konstytucji RP¹⁹.

Trzeci element, który trudno było zaakceptować w badanym projekcie dotyczy modyfikacji sposobu wyboru wiceprzewodniczących tego organu. Dotychczas obowiązujące przepisy, a ściślej rzecz biorąc unormowania zawarte w art. 16 ust. 1 ustawy o KRS, który rozwijał regulację konstytucyjną, stanowią, że: „Rada wybiera ze swego grona Przewodniczącego, dwóch wiceprzewodniczących oraz trzech członków Prezydium Rady”. Projekt rządowy zakładał daleko idącą zmianę, która miała polegać na tym, że każdy z wiceprzewodniczących miał być wyłaniany przez poszczególne zgromadzenia, jednocześnie mając za zadanie kierowanie zgromadzeniem, jeśli z jego składu nie wywodzi się przewodniczący KRS. Co interesujące, wnioskodawcy projektu nie przedstawili żadnych merytorycznych argumentów za wprowadzeniem takiej zmiany. Nawiązując do tego, że w świetle ustawy zasadniczej KRS jest organem jednolitym, pozostaje zgodzić się z tym, co w swoim stanowisku wyraziła KRS, a więc z tym, że z art. 187 ust. 2 Konstytucji RP wynika jednoznacznie, że: „wybór Wiceprzewodniczących Rady jest kompetencją Krajowej Rady Sądownictwa obradującej w pełnym składzie, a nie innych organów, nawet jeśli w ich skład wchodzą niektórzy członkowie Rady”²⁰. Dlatego też chęć normatywnego zagwarantowania występowania wiceprzewodniczących reprezentujących każde ze zgromadzeń nie jest możliwa do obrony na gruncie zgodności z treścią ustawy zasadniczej.

Wreszcie czwarta zmiana, którą zakładał projekt, także zasługuje na zdecydowanie negatywną ocenę, szczególnie, że stanowił naruszenie konstytucyjnej zasady trwałości kadencji organu. Chodzi tu o założenia projektu, że w ciągu 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy wygasną mandaty sędziów-członków Rady a więc, że kadencja obecnych członków zostanie przerwana, pomimo tego, że na mocy art. 187 ust. 3 projektu jest ona jednoznaczna i trwa 4 lata. KRS jest bowiem organem konstytucyjnym, co powoduje, że nie ma prawnych możliwości poza sytuacjami nadzwyczajnymi wprowadzenia w życie nowelizacji przed zakończeniem kadencji obecnych członków Rady. Proponowane rozwiązanie w sposób jednoznaczny stałoby w sprzeczności z zasadą demokratycznego państwa prawnego, w szczególności zasadą prawidłowej legislacji (w tym składające się na nią subzasady: ochrony interesów w toku, należnego vacatio legis oraz ochrony praw nabytych członków tego organu i związaną z nią zasadę zaufania obywateli do państwa), tym bardziej, że dokonywałoby zmiany kadencji wyraźnie i jednoznacznie określonej konstytucyjnie²¹. Nie można też pominąć tego, że przyjęcie takiego rozwiązania negatywnie wpływałoby na zapewnienie ciągłości pracy KRS.

[/hidepost]