Komornik sądowy jako podatnik VAT. Podatek VAT a opłata egzekucyjna

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

Podobny pogląd wyraził SN w uchwale z 30.1.2007 r.²¹, która zapadła po zmianie wskazanego wyżej stanu prawnego. Uchwała ta została wydana w okresie obowiązywania następujących aktów prawnych: ustawy z 5.7.2001 r. o cenach²², rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.9.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu²³ oraz VATU. Po przeanalizowaniu obowiązującego stanu prawnego Sąd Najwyższy wskazał, że dla rozstrzygnięcia sprawy najistotniejsze znaczenie miała treść § 2 ust. 3 przywołanego wyżej rozporządzenia, który stanowi, że w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, opłaty adwokackie podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności, tj. przewidzianą w art. 41 ust. I w zw. z art. 5 ust. ł, 8 ust. 1 i 15 VATU. Stąd wyprowadził on wniosek, że obowiązujący od 15.11.2005 r. § 2 tego rozporządzenia określił przesłanki orzekania przez sąd o wysokości opłat adwokackich w sposób całościowy, różnicując wyraźnie obydwa rodzaje zastępstwa prawnego. Z przepisów tych wynikało tymczasem, że nakaz podwyższenia wynagrodzenia o stawkę podatku VAT dotyczył tylko pomocy prawnej udzielonej z urzędu, a więc nie dotyczył zastępstwa adwokackiego z wyboru. Stąd też uznał on, że takie unormowanie było zamierzone przez prawodawcę. Znane mu bowiem były wątpliwości prawne przedstawiane przez niektórych przedstawicieli doktryny, a nawet sugestie wskazujące na potrzebę unormowania wpływu opodatkowania usług prawniczych na wysokość opłat adwokackich. Jak wskazał dalej SN, zdezaktualizował się także argument oponentów uchwały z 10.2.1995 r.²⁴, podkreślający fakt późniejszego wejścia w życie ustawy wprowadzającej nowy podatek od towarów i usług, gdy obowiązywało już rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 4.6.1992 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości²⁵. Według Sądu wynika stąd, że nowelizacja § 2 rozporządzenia musiała więc nastąpić przy uwzględnieniu tych uwarunkowań. Biorąc pod uwagę powyższą analizę, Sąd Najwyższy doszedł do wniosku, że wysokość wynagrodzenia adwokackiego została wiążąco określona w omawianym rozporządzeniu (art. 98 § 4 KPC), wydanym na podstawie art. 16 ust. 2 i 3 oraz art. 29 ust. 2 ustawy z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze²⁶. Unormowanie to jest wyłączne i wyczerpujące, także w odniesieniu do opodatkowania usług adwokackich podatkiem od towarów i usług (VAT). Zaświadcza o tym treść § 2 ust. 3 rozporządzenia, wskazująca, że wpływ opodatkowania na wysokość wynagrodzenia adwokackiego musi być wiążąco określony tylko w tym akcie prawnym. Prawodawca zadecydował, że wpływ tego opodatkowania dotyczy tylko pomocy prawnej ustanowionej z urzędu. W konsekwencji opłata, zasądzana na rzecz strony reprezentowanej przez adwokata z wyboru, ustalana według wskazań zamieszczonych w § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia, nie zostaje podwyższona o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w VATU. W tym zakresie podatek VAT nie wchodzi w skład zwracalnego wynagrodzenia adwokackiego (art. 98 § 3 KPC). Nie stanowi też wydatku, ponieważ jest świadczeniem publicznoprawnym.

Z kolei w uchwale z 26.6.2014 r.²⁷ Sąd Najwyższy analizował możliwość doliczenia podatku od towarów i usług do wynagrodzenia notariusza wyznaczonego do dokonania czynności notarialnej na podstawie art. 6 § 4 zd. 2 w zw. z art. 6 § 3 ustawy z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie²⁸. Rozstrzygając zagadnienie prawne „Czy należy podwyższyć o stawkę podatku od towarów i usług wynagrodzenie w wysokości maksymalnej stawki taksy notarialnej, przyznawane notariuszowi od Skarbu Państwa, na podstawie art. 6 § 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (t. jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.)”, podjął on uchwałę, w myśl której: „Wynagrodzenia notariusza wyznaczonego do dokonania czynności notarialnej na podstawie art. 6 § 4 zdanie drugie w zw. z art. 6 § 3 PrNot nie podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w VATU”. Uzasadniając to stanowisko, SN wskazał, że wynagrodzenie przyznaje notariuszowi, na jego wniosek, sąd wyznaczający notariusza, według taksy, o której mowa w art. 5 § 3 PrNot. Na podstawie tego przepisu Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem z 28.6.2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej²⁹ określił maksymalne stawki wynagrodzenia notariuszy za dokonanie czynności notarialnych. Określenie maksymalnych stawek ma pełnić funkcję ochronną w stosunku do uczestników ­obrotu, zapewniać większą dostępność czynności notarialnych oraz przeciwdziałać zjawisku powstawania tzw. zaporowych kosztów notarialnych. Ponadto, stwierdził on, że regulacja wynagrodzenia notariusza ma charakter szczegółowy; zawarta jest w aktach różnej rangi, tj. w ustawie i rozporządzeniu. Przepisy PrNot oraz rozporządzenia w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej nie stanowią, że przy ustaleniu wynagrodzenia notariusza bierze się pod uwagę należny od tego wynagrodzenia podatek od towarów i usług ani, że ustalone wynagrodzenie podlega podwyższeniu o ten podatek. Ich wykładnia gramatyczna przemawia jednoznacznie i w sposób niebudzący wątpliwości przeciwko podwyższeniu wynagrodzenia notariusza wyznaczonego przez sąd o podatek od towarów i usług, a należy domniemywać, że wolą ustawodawcy było wyczerpujące ustalenie kryteriów, od których uzależnione jest ustalenie wysokości wynagrodzenia notariusza.

Sąd Najwyższy odwołał się również do swojej uchwały z 25.1.2007 r.³⁰, w której rozstrzygana była kwestia możliwości podwyższenia o podatek od towarów i usług wynagrodzenia za czynności dokonywane przez adwokatów i radców prawnych. Wywiódł on z niej wniosek, że ustawodawca w regulacji wynagrodzenia za czynności dokonywane przez adwokatów i radców prawnych wprost wskazuje, w jakich przypadkach przyznane im przez sąd wynagrodzenie powinno zostać podwyższone o należny podatek od towarów i usług. Stąd doszedł do wniosku, że sąd może podnieść ustalane wynagrodzenie o ten podatek, jeżeli tak wskazuje przepis, którego jednak w rozporządzeniu w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej nie ma. Ponadto, zdaniem SN, wprowadzenie w rozporządzeniu w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej maksymalnej stawki odróżnia wyraźnie sposób kształtowania wynagrodzenia notariusza od zasad przyjętych przy ustalaniu wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Gwarancyjna, ochronna funkcja przyjętej w tym rozporządzeniu regulacji jest argumentem celowościowym przemawiającym przeciwko dopuszczalności doliczania do wynagrodzenia notariusza stawki podatku od towarów i usług w przypadku przyznania notariuszowi wynagrodzenia w trybie art. 6 PrNot. Przedstawiony wyżej pogląd SN jest powszechnie akceptowany przez sądy powszechne. Tytułem przykładu można wskazać choćby postanowienie SO w Świdnicy z 25.3.2013 r.³¹, czy też postanowienie SO w Szczecinie z 24.10.2014 r.³².
[/hidepost]